Deze roofkunst geeft Nederland na lang treuzelen terug aan Indonesië en Sri Lanka

De overdracht van de kunstschatten gebeurt vandaag in het Museum voor Volkenkunde in Leiden, waar de meeste voorwerpen tot voor kort tentoongesteld werden. Bij de overdracht is onder meer demissionair staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur) aanwezig, die het besluit nam om de stukken terug te geven.

Edelstenen

De meeste voorwerpen die teruggaan naar Indonesië maken deel uit van de zogenoemde Lombokschat, die in 1894 werd buitgemaakt door het Nederlands-Indische leger op het eiland Lombok. Deze schat bestond uit een grote hoeveelheid gouden en zilveren munten, edelstenen en siervoorwerpen.

Het goud en zilver werd voor het grootste deel omgesmolten en belandde in de Nederlandse schatkist. De siervoorwerpen werden in het Rijksmuseum in Amsterdam en in het Museum voor Volkenkunde in Leiden tentoongesteld.

Een van de meest in het oog springende objecten uit de Lombokschat is een 75-karaats diamant. Het is overigens niet voor het eerst dat Nederland objecten uit deze schat teruggeeft: in 1977 werden al ruim 240 voorwerpen die deel uitmaakten van de schat teruggegeven. 

Naast de Lombokschat geeft Nederland onder meer een kris (een soort dolk) en een aantal beelden terug. Daarnaast gaat ook de Pita Maha-collectie terug. Dit is een collectie van 132 kunstwerken die in de jaren veertig van de vorige eeuw op Bali werd gemaakt. Maar na de onafhankelijkheid van Indonesië bleef de collectie in Nederlands bezit. 

Behalve aan Indonesië worden ook zes objecten aan Sri Lanka teruggegeven. Het gaat om voorwerpen die door Nederland uit het land zijn geroofd, en in de collectie van het Rijksmuseum zaten. De overdracht van deze voorwerpen vindt op een later moment plaats. 

Het opvallendste stuk dat terug naar Sri Lanka gaat, is het kanon van de koning van Kandy. Dit kanon werd in de zeventiende eeuw in Nederland gemaakt en kwam via handel of als gift in het bezit van de koning van Kandy, een koninkrijk op het eiland dat destijds Ceylon werd genoemd, en dat nu Sri Lanka heet. 

Ongeveer een eeuw later, in 1765, maakten Nederlandse soldaten het kanon buit, dat inmiddels rijkelijk was versierd met goud, zilver en edelstenen. Het werd naar Nederland gebracht, waar het uiteindelijk in het Rijksmuseum belandde. 

Naast het kanon worden ook twee geweren, twee kastanes (ceremoniële zwaarden) en een mes aan Sri Lanka teruggegeven. 

'Historisch moment'

Demissionair staatssecretaris Gunay Uslu spreekt van 'een historisch moment'. De teruggave van de objecten komt niet bepaald uit de lucht vallen. Indonesië eist al sinds de jaren zeventig kunstvoorwerpen terug die tijdens de Nederlandse overheersing uit het land werden geroofd. Ook Sri Lanka vraagt al tientallen jaren om teruggave van objecten. 

Lang hield Nederland de boot af, maar nu komt het er toch van. Steeds meer Europese landen geven de laatste jaren roofkunst terug aan de landen waar de objecten vandaan komen. Zo gaven Duitsland, Engeland en Frankrijk beelden uit Nigeria terug. 

Vorig jaar werd in Nederland de Commissie Koloniale Collecties opgericht, die zich boog over de kwestie in Nederland. De teruggave van vandaag is het eerste resultaat van een advies van deze commissie. 

Met de restitutie van deze 472 objecten is de kous overigens nog lang niet af. Zo wil Indonesië onder meer nog 40.000 fossielen terug die eind 19e eeuw in het land werden opgegraven, en die nu onderdeel zijn van de collectie van Naturalis in Leiden. Ook andere landen, waaronder Nigeria, eisen geroofde kunstschatten uit Nederlandse musea terug.