Ziekmakende schimmel rukt op, Wageningen Universiteit doet onderzoek
De schimmel Aspergillus fumigatus, waar mensen met een lage weerstand ernstig ziek van kunnen worden en zelfs aan kunnen overlijden, wordt steeds resistenter tegen schimmeldodende medicijnen. Wageningen Universiteit wil daarom onderzoeken waar en hoe de schimmel zich in Nederland verspreidt.
Precieze cijfers zijn er niet, maar hoogleraar klinische mycologie Paul Verweij van het Radboudumc schat dat ongeveer 1100 patiënten per jaar in Nederland een ernstige aspergillose-infectie oplopen. Dat is de infectie die door de Aspergillus fumigatus veroorzaakt wordt.
Iedereen in Nederland ademt sporen van de schimmel in. Alleen mensen met een verlaagde weerstand lopen echt risico.
"Je hebt afweercellen die de schimmelsporen opruimen, maar als dat niet (op tijd) gebeurt, heb je kans dat ze ontkiemen en je een infectie krijgt", legt Verweij uit. Die ontkiemde schimmelsporen kunnen vervolgens het longweefsel ingroeien, waardoor schade ontstaat. "In feite wordt de long afgebroken."
Als de infectie daarna naar andere organen verspreidt, bijvoorbeeld de hersenen, 'dan heb je een heel ernstige situatie'.
Kans op overlijden
Bij mensen met een slechte afweer, bijvoorbeeld patiënten met leukemie, is er een verhoogd risico op overlijden. Zelfs met behandeling van antischimmelmiddelen, waar de Aspergillus fumigatus dus resistenter tegen wordt, komen patiënten er niet altijd bovenop. "Die medicijnen remmen vaak de schimmel, maar kunnen niet doden. Dan heb je toch een beetje afweer nodig om die schimmels op te ruimen", zegt Verweij.
Hoe groot de kans om te overlijden is, hangt af van de patiënt. "Bij patiënten met ernstige griep op de intensive care (ic) of patiënten waarbij de schimmel al is verspreid naar de hersenen, is de kans op overlijden ongeveer 50 procent", zegt de hoogleraar. "Bij mensen met leukemie is de kans ongeveer 20 procent."
Resistentie
Het behandelen van schimmelinfecties is volgens Verweij moeilijk. De celstructuur van schimmels is namelijk erg vergelijkbaar met menselijke cellen. "Dat maakt het heel moeilijk om geneesmiddelen te ontwikkelen die zo'n schimmel doodmaken, zonder ook de menselijke cellen aan te vallen", legt de hoogleraar uit. "Dat uit zich in bijwerkingen en dat wil je dus niet."
Verweij maakt zich dan ook zorgen om de toenemende resistentie van de Aspergillus fumigatus. De schimmelsoort wordt namelijk steeds resistenter tegen azolen, de 'belangrijkste klasse' als het gaat om antischimmelmedicijnen. Als die behandeloptie wegvalt, wordt genezen dus lastiger.
Schimmelval
Om erachter te komen waar en hoe de Aspergillus fumigatus zich in Nederland verspreidt, gaat Wageningen Universiteit aan de slag met 'schimmelvallen'. Vier weken lang worden de driehoekvormige constructies opgehangen op zoveel mogelijk plekken in Nederland, om schimmelsporen op te vangen.
De universiteit is nog op zoek naar mensen die bereid zijn om zulke schimmelvallen rond hun huis op te hangen. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden op schimmelradar.nl
Nieuwe medicijnen in de maak
"Er zijn twee nieuwe medicijnen in ontwikkeling", zegt Verweij. Er is alleen één probleem: het meest belovende nieuwe medicijn wordt ook gebruikt voor het beschermen van gewassen. En dat is precies waardoor de Aspergillus fumigatus in eerste instantie resistent is geworden voor azolen.
Dat zit zo: de schimmel komt in de buitenlucht in contact met bestrijdingsmiddelen, waardoor die geleidelijk resistent wordt. Je kunt het vergelijken met bacteriële infecties die resistent worden voor antibiotica.
Wanneer de menselijke medicijnen hetzelfde zijn samengesteld als de bestrijdingsmiddelen, zoals met azolen, werkt de medicatie voor mensen dus minder goed. De schimmel is dan al resistent geworden tegen de soort bestrijding. "Er is 18 jaar aan het nieuwe medicijn gewerkt, het komt bijna beschikbaar. Krijgen we dan nu niet hetzelfde probleem?", vraagt de hoogleraar zich af.