50 kilometerweg is dodenweg voor fietsers: meer fatale ongelukken

Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en ingenieursadviesbureau Sweco. "Door informatie over drukke fietsroutes te koppelen aan gegevens over ongelukken en de weginrichting, kunnen we zien op welke wegen het risico op een ongeluk het grootst is", legt datajournalist Jasper Bunskoek uit.

Uit cijfers die het CBS vandaag publiceerde blijkt dat fietsers een steeds groter aandeel hebben in het aantal verkeersdoden. Terwijl het aantal dodelijke auto-ongelukken sinds 2000 drastisch gedaald is, blijft het aantal fietsongelukken met een dodelijke afloop rond de 200 per jaar schommelen. De afgelopen twee jaar verongelukten zelfs meer fietsers dan automobilisten.

CBS: totaal doden afgenomen

In 2021 verongelukten 582 mensen in het verkeer, blijkt uit cijfers van het CBS. Dat is een afname ten opzichte van 2020 toen 610 verkeersdeelnemers om het leven kwamen. Net als in 2020 vormden fietsers (207) de grootste groep. 175 mensen verongelukten vorig jaar in een auto.

Veel meer risico dodelijk ongeluk

Op wegen waar een maximumsnelheid van 50 kilometer per uur geldt en zowel fietsers als auto's op de rijbaan rijden, vallen relatief veel fietsdoden, blijkt uit het onderzoek van RTL Nieuws en Sweco.

Wie over zo'n weg fietst, loopt bijna negen keer zoveel risico om een dodelijk ongeluk te krijgen als op een vrijliggend fietspad.

"Tien procent van de fietskilometers wordt afgelegd op 50 kilometerwegen, maar ze zorgen voor 40 procent van de dodelijke ongelukken", verduidelijkt Hans Drolenga, adviseur mobiliteit bij Sweco. Met RTL Nieuws onderzocht hij voor elke Nederlandse gemeente hoeveel van de veelgebruikte fietsroutes binnen de bebouwde kom over 50 kilometerwegen lopen.

Volgens Drolenga zijn er veel mogelijkheden om de risico's te verlagen: "Het aanleggen van fietspaden of terug naar 30 kilometer per uur op sommige wegen. Dan hebben we minder ongelukken en vooral minder ernstige ongelukken." 

Flinke verschillen

Het aantal fietsroutes over 50 kilometerwegen verschilt sterk per gemeente. In Almere gaat bijvoorbeeld slechts 0,6 procent van de drukke fietsroutes over wegen met het hoogste ongevalsrisico. In de Groningse gemeente Westerwolde is dat een stuk meer: 55,2 procent. In totaal gaat bij 37 gemeenten in het land méér dan een kwart van de populaire fietsroutes over 50 kilometerwegen. 

Klik hieronder om de risico's in jouw gemeente te zien:

Eén van de gemeenten met een hoog aandeel fietsroutes over de onveiligste wegen is het Noord-Hollandse Koggenland. Een belangrijk deel van die routes loopt over de centrale weg door het lange lintdorp Berkhout.

'Engeltjes'

De afgelopen vijf jaar registreerde de politie daar 40 ongelukken, waarvan 11 met gewonden en 3 met dodelijke afloop. In Berkhout delen fietsers de weg met personenauto's, vrachtwagens, bussen en ander verkeer.

Twee jaar geleden kwam scholier Anne Schouten na een aanrijding in Berkhout onder een lijnbus terecht. Ze overleefde het ongeluk ternauwernood. "Ik weet niet wat voor engeltjes zij op haar schouder heeft, maar het zijn er een heleboel geweest en geen kleintjes ook", vertelt moeder Leonie. Ze maakt zich zorgen over de verkeerssituatie die nog altijd onveranderd is:

'Meer fietspaden'

Ook professor transportbeleid Bert van Wee van de TU Delft denkt dat infrastructuur een belangrijk puzzelstuk is bij het verbeteren van de fietsveiligheid in Nederland. ''Als het fout gaat op een 50-kilometerweg, dan is de klap harder. Gemeenten moeten zich vooral richten op het aanleggen van meer vrijliggende fietspaden.'' Ook bredere fietspaden en duidelijke belijning kunnen helpen.

"En als auto's en fietsers dan toch de weg moeten delen, dan zou het een goed idee zijn om auto's maximaal 30 kilometer per uur te laten rijden", meent Van Wee. ''Maar alleen een 30 kilometerbordje is dan niet genoeg. Om te zorgen dat auto's zich aan de snelheidslimiet houden, moet je ook aanpassingen doen op de weg. Zoals het aanleggen van drempels en de rijstrook voor auto's smaller maken."

Ook kruising met 50-weg gevaarlijker

In het onderzoek is de focus gelegd op wegen. Binnen de bebouwde kom vinden ook veel dodelijke fietsongelukken plaats op kruispunten. Ook daar valt op dat de meeste doden vallen op kruisingen met 50 kilometerwegen.

Verantwoording

Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van meerdere databronnen. Om de fietsstromen binnen de bebouwde kom in kaart te brengen is eerder door Sweco en CQM een model ontwikkeld op basis van onder meer het Onderzoek Verplaatsingsgedrag in Nederland (OViN), Onderweg in Nederland (ODiN) en eerdere modellering van schoolroutes. Zo is voor elke route een inschatting gemaakt van de hoeveelheid fietsers die er dagelijks passeert.

Voor de berekening van het risico per wegsoort is gebruikgemaakt van gegevens van Rijkswaterstaat over geregistreerde ongevallen met fietsers binnen de bebouwde kom over de afgelopen vijf jaar. Bekend is dat deze gegevens niet compleet zijn, daarom is een landelijke inschatting van het risico gemaakt. Daarbij is gekeken naar de ongevallen met doden en gewonden en het type weg (vrijliggend fietspad, 30 km/u, 50 km/u) waarop deze plaatsvonden. 

De landelijke risicocijfers zijn vervolgens op basis van de wegtypes van de drukke fietsroutes (meer dan 500 fietsers per dag) terugvertaald naar gemeenten. De berekening geeft een algemeen beeld van de risico’s per gemeente. Er kunnen meer factoren van invloed zijn op het risico op een ongeluk. Denk bijvoorbeeld aan de breedte van wegen, de hoeveelheid gemotoriseerd verkeer en de hoeveelheid kruispunten op een route. Deze factoren zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten.