Slachthuizen ontvangen NVWA-boetes voor dierenleed pas na 8 maanden
Slachthuizen die zich schuldig maken aan dierenmishandeling krijgen daarvoor pas vele maanden later een boete. De wet schrijft voor dat een boete binnen drie maanden moet worden uitgereikt, maar uit onderzoek van RTL Nieuws blijkt dat het gemiddeld acht maanden duurt. Bovendien wordt die periode de afgelopen jaren steeds langer.
Het gaat om boetes voor ernstige overtredingen, zoals slaan of schoppen van biggen, gewonde dieren aan hun lot overlaten of varkens die verdrinken in 60 graden heet water. Experts vrezen dat de boetes, doordat ze zo lang op zich laten wachten, maar een beperkt effect hebben op het gedrag van bedrijven.
Vijf boetes op tijd
De onderzoeksredactie van RTL Nieuws vroeg over een periode van 7 jaar alle inspectierapporten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op van overtredingen bij de grote slachthuizen voor koeien, varkens en schapen in Nederland, inclusief de opgelegde boetes. Daaruit blijkt dat in 2015 het nog gemiddeld vier maanden duurde tussen constatering van de overtreding en het moment dat de boete bij het slachthuis op de mat viel. In 2022 was dat opgelopen naar ruim 9 maanden.
Over de hele periode 2015 tot 2022 duurde het gemiddeld 8 maanden voor een boete werd uitgereikt. Slechts 5 van de 128 boetes die onze redactie kon koppelen aan een rapport van een inspecteur, waren opgelegd binnen de daarvoor geldende termijn van 3 maanden.
In 5 gevallen duurde het zelfs meer dan een jaar voordat er een boete werd opgelegd. Zo kreeg slachterij Beernink in Oldenzaal pas na bijna anderhalf jaar een boete van 2500 euro, omdat er niet voldoende drinkwater was voor de schapen in de stal. Een andere boete van 2500 euro, dit keer aan PALI in Geldrop, kwam pas na 16 maanden. Inspecteurs hadden vastgesteld dat varkens niet voldoende verdoofd waren, voordat ze het slachtproces ingingen.
'Boetes niet meer effectief'
Hoogleraar bestuursrecht Herman Bröring vindt de huidige termijnen 'veel te lang'. Volgens hem mag de tijd tussen het constateren van de overtreding en het opleggen van de boete niet te lang zijn. "Anders weten mensen niet eens meer om welk gedrag het ging, wat hen verweten wordt. Dan zijn ze dat allang weer vergeten. Dan is zo’n boete niet meer zo effectief."
Varkens dagenlang aan lot overgelaten
Bedrijven lijken nauwelijks hun gedrag te veranderen ondanks de boetes. Zo werden bij VION in Boxtel in 2018 1715 varkens een weekend lang aan hun lot overgelaten. Op maandag bleek dat 9 dieren zodanig gewond waren geraakt dat ze maandag niet meer op hun poten konden staan. Ze waren uitgegleden op de vieze vloer. Voor deze overtreding kreeg het bedrijf ruim vijf maanden later een boete van 2500 euro.
In 2019 gebeurde vrijwel hetzelfde nog een keer. Dit keer waren 1800 varkens een weekend lang op het slachthuis gelaten, zonder adequate verzorging. In één hok zaten twee keer zoveel varkens dan toegestaan is. Dit keer raakten 90 varkens tijdens dat weekend gewond, omdat ze uitgegleden waren. De boete voor deze overtreding kreeg het bedrijf 7 maanden later. Dit keer was die 5000 euro, omdat het een herhaalde overtreding was.
Toch zag een inspecteur in mei 2021 wéér hoe 1500 varkens een weekend lang in een te volle en vieze stal waren gehouden, met gewonde dieren tot gevolg. Ook de boete daarvoor kwam pas na bijna 7 maanden aan bij het bedrijf. Dit keer was de boete 7500 euro.
VION zegt in een reactie dierenwelzijn hoog in het vaandel te hebben staan en dat waar nodig worden direct maatregelen genomen om incidenten te voorkomen en processen te verbeteren.
Onvrede over lange procedures
Volgens Henny Sackers, oud-hoogleraar bestuurlijk sanctierecht, heeft de oorzaak van de trage boetes voor een deel een juridische reden: ze worden opgelegd onder het bestuursrecht. "Nadat er een rapport van bevindingen is opgemaakt, moet de NVWA het slachthuis laten weten dat het een boete wil opleggen. Daar mag een slachthuis weer op reageren, waar de NVWA weer op moet reageren. En dan pas kan er een boete worden opgelegd." Dat verklaart overigens niet waarom de standaardtermijn van drie maanden telkens wordt overschreden. Bronnen binnen de NVWA wijten dat aan 'het gebrek aan slagkracht' van de dienst.
Zowel binnen de NVWA als bij de sector zelf is er onvrede over de langzame procedures, blijkt uit een onderzoek in opdracht van het ministerie van Landbouw van vorig jaar. De huidige praktijk vindt men 'niet slagvaardig en efficiënt'. Het probleem is vooral dat de overtreders niet of nauwelijks 'lik op stuk' voelen. Terwijl dat volgens de minister wel de bedoeling is van de huidige wet.
NVWA wil boeteproces versnellen
In een reactie op dit artikel nuanceert NVWA het gebrek aan 'lik op stuk'. Volgens de dienst is die er wel degelijk. Inspecteurs van de NVWA schrijven een rapport op het moment van overtreding, en dat zou veel effect hebben, zegt Daphné Tindemans, senior inspecteur bij de NVWA. "We zien de overtreding, we grijpen in en op dat moment vragen we al corrigerende maatregelen van het bedrijf. Het bedrijf voelt het al vanaf het aanzeggen van de boete."
Toch doet de NVWA er nu naar eigen zeggen alles aan om de boetes op tijd bij de slachthuizen te krijgen. Tindemans: "Er is een project gestart om dat te versnellen. Het streven is echt dat het binnen de termijn gaat afgehandeld worden in 2024. De eerste boete die we dit jaar hebben uitgereikt was binnen de termijn."