Groningers meer kwijt aan zorgkosten; zorgen om uitstoot producent dakbedekking

Inwoners aan de westkant van Groningen - in het gebied waar de postcode begint met 974 - zijn 67 euro per jaar duurder uit dan de gemiddelde Nederlander. Dat is 4 procent meer dan gemiddeld aan zorgkosten wordt uitgeven. Het gaat bijvoorbeeld om doktersbezoeken, ziekenhuisbezoeken, medicijnen en medische hulpmiddelen. Voor de inwoners in dat gebied komt dat in tien jaar tijd neer op bijna 29 miljoen euro extra zorgkosten. 

Icopal

Het gebied waar de postcodes beginnen met 974 bestrijkt de westkant van Groningen, waar onder andere Hoogkerk en Nieuw-West liggen. In datzelfde gebied ligt dakdekker Icopal, ook wel BMI Icopal genoemd. De stank van Icopal is bijna te proeven", beschrijven klagende omwonenden. Vereniging Wijkraad Hoogkerk (VWH) beaamt: "Iedereen in Hoogkerk en omstreken is bekend met de geuruitstoot van bitumenfabriek Icopal uit Vierverlaten." Maar het is niet alleen de stank die de buurtbewoners hindert. Bij dit bedrijf zijn in 2021 bij metingen schadelijke stoffen gemeten in hogere concentraties dan de geldende milieunormen. 

Dit verhaal maakt deel uit van een groot onderzoek van RTL Nieuws naar gezondheid in de buurt van zware industrie. Daarvoor zijn onder andere zorgkosten geanalyseerd, waaruit blijkt dat deze in dit gebied jaarlijks per inwoner 67 euro hoger zijn dan gemiddeld. Daarmee is geen bewijs dat die hogere zorgkosten het gevolg zijn van activiteiten van bedrijven. Een reeks experts en instanties doet naar aanleiding van de bevindingen van RTL Nieuws wel een oproep om dit te onderzoeken. Lees hier meer.

Kankerverwekkend

Bij meerdere metingen rond 2021 is bij het bedrijf Icopal in Vierverlaten onder andere benzeen, koolwaterstof en zorgwekkende PAK's aangetroffen boven de toegestane norm. "Benzeen is zo akelig, dat kan leukemie veroorzaken", aldus emeritus-hoogleraar Jacob de Boer die zich al langer zorgen maakt over de uitstoot van zogeheten zeer zorgwekkende stoffen. "Inwoners hebben hun zorgen geuit hierover en die zorg begrijpen we", erkende de burgemeester en wethouders van Groningen daarop per brief. 

"Over die bitumenfabriek heb ik nog weinig mensen positief gehoord", aldus Jan-Willem Lobeek van de Natuur en Milieufederatie Groningen. De bitumenfabriek is wat hem betreft 'de grote boosdoener', als het gaat om overlast in het gebied aan de westkant van Groningen. "De wind ervan waait over het algemeen steeds over het dorp heen. Het ruikt er naar iemand die een plat dak installeert. Als je daar vaker inzit wordt je er echt niet blij van." Mensen klagen bijvoorbeeld over migraine door de stank.

De Europese Code tegen Kanker beschrijft dat er zes soorten kanker veroorzaakt kunnen worden door chemische stoffen in het milieu. Hier is wetenschappelijk bewijs voor. Van die zes kankersoorten komen er drie in die Groningse regio daadwerkelijk vaker voor dan gemiddeld in Nederland.

Vaker longkanker

Vooral longkanker (28 procent), hoofd-halskanker (23 procent), slokdarmkanker (type: adenocarcinoom) (13 procent), blaaskanker en kanker van de urinewegen (10 procent), darmkanker (9 procent) en huidkanker (type: melanoom) (6 procent) komen vaker voor. En van al die kankers is er volgens de onderzoekers 'voldoende zekerheid' dat het gebied 'inderdaad afwijkt'.

Onderzoek naar kanker in het gebied rond Hoogkerk, waar de postcode start met 974, leert ook dat er vaker kanker voorkomt. Dit is 5 procent meer dan verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. "Er is voldoende zekerheid dat dit gebied daadwerkelijk afwijkt", constateren onderzoekers van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) over dat gebied. 

Uit deze gegevens blijkt volgens de gemeente Groningen "geen oorzakelijk verband tussen de uitstoot van BMI Icopal en de genoemde gezondheidseffecten in postcode gebied 974. Wij hebben geen aanwijzingen voor een dergelijk verband."

Weer mis

Najaar 2021 pleegt Icopal onderhoud aan de installaties en aan de emissiebeperkende voorzieningen. Daarbij zijn onder meer de koolfilters vervangen. Toch blijkt het daarna weer mis. De uitstoot van koolwaterstoffen is te hoog. Als koolwaterstoffen veel of vaak op je huid komen kun je last krijgen van een droge en gebarsten huid, eczeem en andere huidaandoeningen. Er volgde een last onder dwangsom. Dit is een boete, die pas wordt gegeven als een bedrijf de problemen niet binnen de gegeven termijn oplost.

'Geen goed inzicht'

Icopal deed in 2019 een studie naar zeer zorgwekkende stoffen. Dat resultaat is alleen vertrouwelijk met burgemeester en wethouders gedeeld. Het onderzoek bleek volgens het college van burgemeester en wethouders “geen goed inzicht te geven in de aard en omvang van mogelijke emissies”. Want de in januari en mei 2021 aangetroffen zeer zorgwekkende stoffen kwamen in de desktopstudie niet eens voor. 

In de gemeenteraad vragen de SP, GroenLinks en PvdA al langer om aandacht voor de Groningse bitumenfabriek, omdat die partijen willen weten of er mogelijk gezondheidsrisico's zijn voor medewerkers, maar ook voor omwonenden.

Geen effecten uitstoot 

De GGD Groningen heeft in 2022 op verzoek van de gemeente een gezondheidskundige duiding gegeven aan de uitstootgegevens van Icopal. "Op basis van deze resultaten verwacht de GGD geen korte en/of lange termijn gezondheidseffecten door de uitstoot van BMI Icopal", verklaart gemeente-woordvoerder Manon Hoiting. 

Uit een berekening van de verspreiding van de uitstoot blijkt dat die volgens de gemeente 'een kleine bijdrage heeft in een heel klein gebied direct om de fabriek'. "Dit gebied is vele malen kleiner dan het genoemde postcode gebied", benadrukt de gemeente. "Hogere zorgkosten en het voorkomen van kanker valt op basis van deze informatie niet direct relateren aan de uitstoot van BMI Icopal."

Blootstelling

Woordvoerder van de GGD Groningen, Lily Benjamin-Merens, legt uit dat er 'op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn er allerlei gezondheidseffecten te relateren aan schadelijke stoffen'. Maar dat dit niet altijd betekent dat bijvoorbeeld omwonenden daar dan ook ziek van worden. "Voordat men (mogelijke) gezondheidseffecten kan krijgen moet er voldoende blootstelling aan deze stoffen zijn geweest."

De GGD Groningen stelt dat 'door de nabijheid van (zware) industrie een hogere blootstelling aan bijvoorbeeld luchtverontreiniging, geluid, geur en stank mogelijk is'. De GGD betoogt: "Deze hinder en zorgen hierover bij omwonenden moet serieus genomen worden, en oorzaken hiervan zoveel als mogelijk worden beperkt."

De gemeente zegt te streven naar vermindering van de geurhinder in de omgeving. "Stress en bezorgdheid hierover kan ook leiden tot gezondheidsklachten", verklaart GGD-woordvoerder Lily Benjamin-Merens.

De GGD vindt het belangrijk dat er meer kennis wordt opgedaan over het effect van industrie op de gezondheid van omwonenden. Maar het doen van onderzoek naar dit verband is volgens de gezondheidsdienst 'complex en zal onzekerheden/aannames bevatten'.

Hoe staat het nu?

Volgens de gemeente Groningen voldoet Icopal 'op dit moment aan de eisen die op basis van de milieuwetgeving gesteld worden'. Er is een groter koolstoffilter en er wordt inmiddels voortdurend gemonitord, zodat filters op tijd kunnen worden vervangen. Dit heeft volgens de gemeente Groningen 'niet alleen effect op de uitstoot', 'maar ook op de  geuremissie in het algemeen'. Het aantal klachten is volgens de gemeente de afgelopen tijd fors afgenomen.

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet ingegaan en die zorgt ervoor dat er strengere eisen zijn aan fabrieken, zoals het verder terugdringen van de uitstoot. De wet houdt volgens de gemeente Groningen voor Icopal in dat 'met ingang van dit jaar een vermijdings- en reductieprogramma voor benzeen moet worden opgesteld'. 

Reactie Icopal

Meer weten?

• 145 euro meer kwijt aan zorg bij zware industrie in de buurt: grote bezorgdheid bij experts
• Lees hier hoe RTL Nieuws de analyse naar zorgkosten heeft uitgevoerd (pdf)

Naast de analyse naar zorgkosten en contact met omwonenden en bedrijven heeft RTL Nieuws voor elk van de dertien onderzochte gebieden ook gekeken naar andere opvallende zaken, zoals overtredingen en eerder (gezondheids)onderzoek. Lees via onderstaande links meer over een aantal onderzochte gebieden en ook reacties van bedrijven. 

• In Geleen kijkt niemand meer op van alarm op Chemelot, maar de zorgen zijn er niet minder om
• Zorgkosten bij chemiepark Delfzijl 315 euro hoger dan gemiddeld: meer kwijt dan bij Tata Steel
• PFAS, stof en zware metalen in Zeeuwse Kanaalzone: inwoners willen onderzoek naar effect op gezondheid
• Rotterdammers bij havengebied 158 euro meer kwijt aan zorg
• 274 euro meer kwijt aan zorg in Veendam; zorgen om zoutwinner Nedmag
• Veel zorgen en klachten over industriële 'big five': Eindhovense wijk Het Ven wil duidelijkheid
• Jaarlijks 113 euro meer krijt aan zorg in Deventer; buurt vreest voor schadelijke walmen van asfaltfabriek
• Zorgkosten in Dordrecht tientjes hoger dan gemiddeld; stress om moedermelk
• Hoesten, proesten en prikkelende ogen: Steenwijkers klagen steen en been over 'slechte buurman'