Proefbevolkingsonderzoek naar longkanker van start
Het Erasmus MC in Rotterdam is een proefbevolkingsonderzoek begonnen naar longkanker. Het doel is te ontdekken hoe longkanker, de dodelijkste vorm van kanker die er is, zo effectief mogelijk in een vroeg stadium kan worden ontdekt. Aan het onderzoek doen ziekenhuizen in heel Europa mee.
Voor dit onderzoek worden in totaal meer dan 26.000 proefpersonen gescreend op longkanker. Het gaat om mensen die een verhoogde kans op de ziekte hebben, doordat ze lang veel gerookt hebben. Een deel van die mensen wordt in de komende twee jaar nog twee keer onderzocht, een ander deel krijgt nog maar één scan, over twee jaar.
"De huidige modellen geven aan dat we mensen in risicogroepen jaarlijks zouden moeten screenen", zegt Carlijn van der Aalst, assistent-professor bij het Erasmus MC en coördinator van het onderzoek. "Dat zijn wel heel veel scans. Dat is een grote belasting voor de deelnemers, en voor de zorg."
Uit het onderzoek moet blijken of het aantal scans omlaag kan. "Voor mensen die wel een verhoogd risico op longkanker hebben, maar bij wie de eerste scan geen afwijking geeft, lijkt het veilig te zijn om eens in de twee jaar te scannen", zegt Van der Aalst. "In dit onderzoek onderzoeken we of dat inderdaad veilig genoeg is. Als dat zo is, scheelt dat heel veel onderzoeken."
Het vroeg opsporen van longkanker is belangrijk, omdat de overlevingskans sterk afneemt naarmate de kanker in een verder gevorderd stadium komt. Van de mensen bij wie in het vroegste stadium longkanker wordt ontdekt, is 60 procent na 5 jaar nog in leven. Van mensen bij wie longkanker pas in het laatste stadium (stadium 4) wordt ontdekt, leeft na 5 jaar nog maar 3 procent.
Doelgroep bereiken
Behalve het mogelijk terugbrengen van het aantal scans, willen de onderzoekers bekijken hoe ze de doelgroep zo goed mogelijk kunnen bereiken.
"Mensen met een hoog risico op longkanker hebben vaker een lager inkomen en een praktische opleiding, dat heeft ermee te maken dat zij vaker roken", zegt Van der Aalst. "We onderzoeken ook hoe je deze groep het beste bereikt. Het gaat er niet over mensen over te halen mee te doen, maar om het informeren van mensen, zodat ze zelf een keuze kunnen maken op basis van dingen die voor hen belangrijk zijn."
"We hebben geprobeerd de informatie op verschillende manieren aan te bieden," aldus de onderzoekers. "Een versie met meer tekst, een versie met meer plaatjes, en zowel offline als online. We hebben geprobeerd in de behoefte van zowel hoog- als laagopgeleiden te voorzien, want je wil iedereen bereiken."
Veel animo
Of het aan de manier van communiceren ligt is nog niet duidelijk, maar de animo voor het onderzoek is hoe dan ook hoog. Dat komt volgens Van der Aalst onder meer omdat de screenings nu nog niet standaard worden aangeboden, en veel mensen in dit onderzoek dus een kans zien om op longkanker gecontroleerd te worden.
Lang niet iedereen die zich aanmeldt komt echter in aanmerking voor deelname, omdat er specifiek wordt gezocht naar mensen die lang en veel gerookt hebben. Van de tienduizenden mensen die zich aanmeldden zijn er een paar duizend voor deelname geschikt.
Kritiek
Het bevolkingsonderzoek is niet onomstreden. Eerder uitte onder meer Yolande van der Graaf, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, forse kritiek op het bevolkingsonderzoek naar longkanker. In de Volkskrant noemde ze het zelfs 'money down the drain'.
Volgens de critici heeft zulk onderzoek geen enkel nut, omdat er niet minder mensen door doodgaan. Zo zouden mensen die veel roken door extra screening weliswaar minder vaak doodgaan aan longkanker, maar overlijden ze alsnog aan andere ziektes. Van der Graaf pleitte er eerder voor het geld dat aan bevolkingsonderzoek wordt besteed uit te geven aan het promoten van een gezondere leefstijl.
Carlijn van der Aalst is bekend met de kritiek. "Maar ons onderzoek is geen vervanging van stoppen met roken", zegt ze. "Ik zie ook liever dat mensen helemaal niet roken, maar er roken nog steeds veel mensen. Veel mensen die worden gescreend zijn zelfs al gestopt met roken, maar het risico op longkanker blijft nog vele jaren erg hoog."
"Het is belangrijk om een gezonde leefstijl te bevorderen, maar tegelijkertijd zijn er heel veel aandoeningen die samenhangen met leefstijl, zoals veel hart- en vaatziektes," pareert van der Aalst. "Moet je die dan allemaal niet meer onderzoeken? Natuurlijk moet je altijd overwegen of een interventie wel zin heeft, maar met de huidige aantallen rokers denken we met dit onderzoek nog vele jaren te kunnen helpen."