Criminelen misbruiken Kamer van Koophandel: duizenden risicomeldingen per jaar

Een garagebedrijf op zes hoog in een flat, een taxichauffeur die zonder kennis van zaken een zorgbedrijf begint of mensen die zichtbaar onder druk van een 'begeleider' nieuwe bouwbedrijfjes inschrijven. Elke week zien baliemedewerkers van de Kamer van Koophandel (KVK) maar liefst 75 startende ondernemers aan de balie bij wie ze ernstige twijfels hebben. Maar inschrijvingen weigeren, dat mogen ze niet.

De Kamer van Koophandel kan alleen risicosignalen melden aan bijvoorbeeld de politie en Nederlandse Arbeidsinspectie. De afgelopen vier jaar deed KVK dat 15.490 keer. In de sectoren bouw, zorg, beveiliging en schoonmaak waren de meeste vermoedens van criminele inschrijvingen.

KVK kan niet zeggen wat er precies is gedaan met de ruim 15.000 risicosignalen die de afgelopen drie jaar zijn doorgegeven aan politie en arbeidsinspectie, omdat er per melding geen terugkoppeling is. "Zij melden ons wel dat zij waarde hechten aan onze risicomeldingen en die ook bij hun handhavingsactiviteiten gebruiken", stelt KVK-bestuurder Rodrique Engering. 

Tegelijkertijd stelde de politie eerder dit jaar in een intern rapport over criminelen in de zorg dat met 900 signalen die KVK in twee jaar tijd hierover meldde bij de arbeidsinspectie 'in de praktijk niets is gedaan'.

Verslaggever Koen de Regt legt uit hoe het werkt:

Gouden ticket

Criminelen hebben met een KVK-nummer een gouden ticket om deel te nemen aan het zakenleven, legt bestuurder Engering uit. "Een KVK-nummer schept vertrouwen. Je kunt er een zakelijke bankrekening mee openen en leasecontracten mee afsluiten. Maar je kunt er ook computers mee bestellen, terwijl je niet van plan bent om die te betalen. Dan berokken je schade aan andere ondernemers of aan de maatschappij."

Net als zijn baliemedewerkers zit het Engering dwars dat de Kamer van Koophandel weinig mogelijkheden heeft om foute bedrijven te weren. "Wij willen strenger aan de poort controleren en een zo schoon mogelijk handelsregister, waarin alleen maar bonafide ondernemers staan. Maar op dit moment hebben wij geen wettelijke gronden om bij twijfel een inschrijving te weigeren."

Ook het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie, dat veel fraudezaken behandelt, pleit voor meer mogelijkheden om criminele inschrijvingen te weren. Het wil dat KVK "ten aanzien van specifieke of kwetsbare sectoren, zoals de zorgsector, meer bevoegdheden krijgt" om in te grijpen bij alarmerende inschrijvingen. "Zoals het stellen van nadere vragen, het uitstellen van een KVK-inschrijving, dan wel het weigeren ervan."

Verschillende experts zijn het erover eens dat er snel iets moet gebeuren. "Het strafrecht is het minst efficiënte middel om misdaad te bestrijden," zegt Joras Ferwerda, universitair hoofddocent recht, economie, bestuur en organisatie (Universiteit Utrecht). "Het is effectiever om preventieve maatregelen te nemen. De Kamer van Koophandel is in staat misbruik van bedrijven te signaleren. Ik vind het een gemiste kans dat KVK niet in hoog risico gevallen beginnende bedrijfjes kan weigeren. Er worden uiteindelijk slachtoffers gemaakt die voorkomen hadden kunnen worden."

Poortwachtersfunctie

"Het is noodzakelijk dat de poortwachtersfunctie van KVK verder ingevuld wordt", zegt Tom Loonen, hoogleraar financieel recht en integriteit aan de Vrije Universiteit. Poortwachters hebben een actieve rol om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. Volgens Loonen moet KVK werken met risico-indicatoren en moet baliepersoneel kritisch doorvragen wanneer het verhaal van een startende ondernemer niet lijkt te kloppen. "Bij twijfel moeten ze nader onderzoek kunnen doen."

Volgens criminoloog Edward van der Torre valt KVK momenteel uit de toon, vergeleken met bijvoorbeeld banken. "Dat vooraf weinig controle wordt gedaan naar wie een bedrijf opricht, bijt met het principe van 'know your customer' waar financiële instellingen aan moeten voldoen. Dat houdt in dat ze onderzoek doen naar hun klanten om witwassen of terrorismefinanciering te voorkomen. Een vorm van onderzoek aan de poort naar startende ondernemers zou extra werk opleveren, maar ook een boel misstanden kunnen voorkomen."

Het ministerie van Economische Zaken, dat toezicht houdt op de Kamer van Koophandel, zegt het belangrijk te vinden dat KVK 'effectief kan inspelen op malafide inschrijvingen'. Dat kan volgens het ministerie door 'binnen de bestaande regels dingen nog slimmer te doen. En soms is er aanpassing van de regelgeving nodig. Beide gebeuren'.

'Schrikbarende toename' in zorg

In een intern rapport, waaruit RTL Nieuws onlangs publiceerde, wijst de politie op een 'schrikbarende toename' van criminele zzp’ers in de zorg. Een inschrijving in KVK geeft plofkrakers, drugscriminelen en geweldplegers de mogelijkheid om met valse papieren en zonder goede zorg te leveren snel veel geld te verdienen. Kwetsbare patiënten worden daarvan de dupe.

In het rapport wordt een anonieme KVK-medewerker geciteerd. "We zien heel veel 'zorgaanbieders' met een standaardverhaal over zorgverlening aan gehandicapten, jongeren en specifieke doelgroepen zonder kennis van zaken. Op alle vragen worden dezelfde standaardantwoorden gegeven. Men leest het op van de telefoon of dreunt een ingestudeerd riedeltje op. Van de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza) hebben ze geen van allen gehoord. Gezien het grote aantal inschrijvingen in deze sector door mensen die niets van de zorg afweten, is er vermoedelijk iets heel erg mis."