Aantal explosies blijft toenemen: elke week 26 aanslagen, vooral op huizen in woonwijken

Dit jaar was het al 678 keer raak. De explosies kwamen voor in zeker 129 gemeenten door het hele land, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws, dat honderden explosies analyseerde. De incidenten zorgen voor angst bij omwonenden en bezorgen burgemeesters kopzorgen. 

Een keiharde knal midden in de nacht en de hele buurt zit rechtovereind in bed. Explosies in woonwijken waren drie jaar geleden nog zeldzaam. En ze gebeurden vrijwel uitsluitend in de grote steden. Maar inmiddels worden steeds meer woonwijken door het hele land geconfronteerd met vuurwerkbommen en explosieven.

Honderden explosies in 129 gemeenten

Op onderstaande kaart verzamelde RTL Nieuws explosies en pogingen daartoe die sinds 1 januari 2025 in media- en politiepersberichten naar voren zijn gekomen.

De afgelopen jaren is sprake van een sterk toenemend aantal explosies en aanslagen. Vorig jaar noteerde de politie een recordaantal incidenten. Om de toename te stoppen richtten gemeenten, politie, het Openbaar Ministerie, woningcoöperaties en verzekeraars vorig jaar het Strategisch Offensief Tegen Explosies (SOTE) op. Het doel: tien procent minder aanslagen in 2025.

Maar dat doel lijkt ver uit zicht. Op basis van de cijfers over het eerste half jaar van 2025 blijkt zelfs sprake van een toename van het aantal explosies. Dit jaar waren dat er volgens de politie tot en met juni 678 tegenover 644 een jaar eerder. Dat betekent dat er elke week minstens 26 explosies of pogingen daartoe plaatsvinden.

Explosiespecialist Jos van der Stap van de politie spreekt van 'een buitengewoon zorgwekkend en hardnekkig probleem'. "Elke explosie geeft een ontzettende onrust in de wijk. Het is ook levensgevaarlijk. Er vallen slachtoffers, onschuldige slachtoffers." De politie hield dit jaar 163 verdachten aan, maar ziet ook dat de aanwas van nieuwe daders niet opdroogt. "We zien dat er een groot potentieel is van jonge verdachten die beïnvloedbaar zijn en heel makkelijk te verleiden zijn om voor een paar honderd euro zulke ernstige delicten te plegen."

Woningen, kapperszaken en zelfs scholen doelwit

Het merendeel van de aanslagen is gericht op woningen, blijkt uit de analyse van RTL Nieuws. Flatgebouwen, rijtjeshuizen of vrijstaande villa's: allemaal waren ze dit jaar doelwit van aanslagen. Bij 1 op de 5 gevallen was een bedrijf het doelwit. Het gaat daarbij vooral om horecazaken en bedrijven in de persoonlijke verzorging, zoals schoonheidssalons, kapperszaken en zonnestudio's. Maar ook bij scholen, een ziekenhuis en een buurtcentrum zijn dit jaar al explosieven geplaatst.

Dat een explosie gruwelijk uit de hand kan lopen en slachtoffers kan veroorzaken bewees de aanslag aan de Haagse Tarwekamp in december vorig jaar, waarbij zes mensen omkwamen en een huizenblok compleet werd weggeblazen. 

Ook dit jaar zorgden aanslagen voor meerdere verwondingen. Zo raakte een 42-jarige inwoonster van Amersfoort gewond nadat een explosief in haar slaapkamer werd gegooid. En eind juni raakten inwoners van een pand in Amsterdam gewond toen zij vanaf de eerste verdieping uit het raam sprongen nadat een explosie brand had veroorzaakt.

Knutselbommen van zwaar vuurwerk

Bij vier op de vijf explosieve aanslagen maken daders gebruik van zwaar en in Nederland verboden knalvuurwerk, blijkt uit een rapport van de politie. Het bekendste voorbeeld is de Cobra 6, die dezelfde explosieve kracht heeft als een handgranaat. Soms gebruiken daders flitspoeder uit meerdere stuks vuurwerk. Dat worden knutselbommen genoemd. 

Bij 1 op de 6 aanslagen gebruiken ze daarbij ook een explosieve stof, zoals benzine, om een brandbom te maken. Vermoedelijk is zo ook de aanslag gepleegd op de Tarwekamp in Den Haag, waarbij een gebouw instortte en zes doden vielen. Knutselbommen worden steeds zwaarder, zeggen de Explosieven Opruimingsdienst en het NFI tegen RTL Nieuws. Waar een Cobra 6 rond de 20 gram flitspoeder bevat, zijn inmiddels al – niet ontplofte - bommen aangetroffen tot anderhalve kilo.

Burgemeesters met handen in het haar

Burgemeesters van gemeenten waar explosies plaatsvinden, zitten dikwijls met de handen in het haar. De aanslagen zorgen voor veel angst bij omwonenden en het blijkt moeilijk om de aanslagplegers daadwerkelijk te stoppen. Zo vinden er regelmatig explosies plaats op hetzelfde adres. Een woning in Almere was dit jaar al vier keer doelwit van een aanslag en bij een coffeeshop in Tilburg was het de afgelopen jaren zelfs al tien keer raak.

Zeker 31 gemeenten stelden dit jaar cameratoezicht in, in straten en buurten waar explosies plaatsvonden. Burgemeester Schouten van Rotterdam wees zelfs 11 complete gebieden in de stad aan, waarbij camera's alles vastleggen wat er gebeurt. Burgemeesters kunnen naar aanleiding van aanslagen ook gebieden instellen als veiligheidsrisicogebied, waardoor er bijvoorbeeld preventief gefouilleerd mag worden. In Rotterdam, Amsterdam, Tilburg en Almere zijn dit jaar al dit soort zones ingesteld.

Een andere maatregel die burgemeesters nemen is een tijdelijke sluiting van panden. Sinds 2024 mag dit ook bij woningen. Diverse burgemeesters maakten hier dit jaar al gebruik van en lieten bewoners voor een tijdje verkassen, in de hoop dat de rust terugkeert in de wijk.

Toch opnieuw raak

Voor alle genomen maatregelen geldt dat ze vaak tijdelijk van aard zijn. Zowel cameratoezicht, het instellen van een veiligheidsrisicogebied of het sluiten van een bedrijfspand of woning mag maar voor een bepaalde periode. Criminelen lijken dat rustig af te wachten. Zo is van een aantal straten bekend dat op het moment dat het cameratoezicht verdween, er opnieuw een explosie was.

Inwoners van de John Raedeckerstraat in Almere kunnen erover meepraten. Begin januari was het in 48 uur drie keer raak in de straat. De burgemeester stelde cameratoezicht in, maakte van de omgeving een veiligheidsrisicogebied en sloot een woning waar een explosief was afgegaan. Eind april liep het toezicht af. Op 22 juni was er opnieuw een aanslag.

Volgens de politie zijn criminele, maar ook relationele conflicten vaak het motief voor het intimideren en dreigen met explosies. Omdat opdrachtgevers vaak buiten beeld blijven en het vrij makkelijk is om aan illegaal vuurwerk te komen, zegt de de politie dat het moeilijk is om het probleem aan te pakken. Van der Stap: "Dit gaan we niet 1, 2, 3 omdraaien. Je kun het niet met een druk op de knop oplossen." De politie werkt samen met burgemeesters, justitie en andere partijen aan een pakket met maatregelen.

Meer weerbaarheid, minder vuurwerk

Burgemeester Carola Schouten van Rotterdam is voorzitter van het Strategisch Offensief Tegen Explosies (SOTE). Ze ziet met lede ogen aan hoe het aantal explosies in haar stad en ook daarbuiten onverminderd hoog blijft. Ondanks dat de gewenste daling van tien procent van het aantal explosies dit jaar uit zicht lijkt, is Schouten vastberaden. "We zijn pas net begonnen. Als ik nu de handdoek in de ring zou gooien, dan zegt iedereen: hoezo dan? We moeten juist nu extra stappen zetten om ook te zorgen dat mensen niet bang hoeven te zijn dat er een explosief voor hun deur afgaat." 

Het Strategisch Offensief richt zich op meerdere aspecten. "We willen er voor zorgen dat jongeren niet geronseld worden voor dit soort praktijken. We willen het heel ingewikkeld maken dat die cobra's beschikbaar zijn. We nemen maatregelen om woningen beter te beschermen en politie en justitie richten zich op heel goed opsporingswerk."