Nog acht dagen twijfelen: waarom zweven zoveel kiezers nog?

Op 22 november mogen ongeveer 13,3 miljoen kiesgerechtigde Nederlanders naar de stembus. Dat is ongeveer 91,6 procent van de bevolking van 18 jaar of ouder, meldt het CBS. Van de ongeveer 20.000 deelnemers van het RTL Nieuwspanel-onderzoek zegt 41 procent zeker te weten waar ze op gaan stemmen. De meerderheid blijft dus twijfelen.

Uit de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos blijven de VVD, Nieuw Sociaal Contract (NSC) en GroenLinks-PvdA naar voren komen als de drie grootste partijen. "NSC is de partij die door de meeste twijfelende kiezers overwogen wordt – zowel linkse als rechtse stemmers overwegen de partij, die met bijna alle andere partijen nog om aandacht vecht. Ook zien we veel mensen nog twijfelen over BBB, GL-PvdA en D66", zegt opiniepeiler Gijs Rademaker van RTL Nieuws.

Onzekerheid

Eén van de redenen waarom mensen twijfelen, is omdat ze nog weinig weten van de nieuwe partijen, zegt hoogleraar politieke wetenschap Gijs Schumacher van de Universiteit van Amsterdam. NSC van Pieter Omtzigt is nieuw op de lijst en ook de BBB van Caroline van der Plas is nog een jonge partij. Maar er is ook een aantal nieuwe, kleinere partijen. Die onbekendheid brengt volgens Schumacher onzekerheid met zich mee.

"Je kan wel op een kleine partij stemmen, maar heeft het dan wel zin?", stelt de professor. "Komt die partij dan wel in de coalitie?" Het helpt volgens hem ook niet dat veel partijen vergelijkbare standpunten hebben. 

Gijs Schumacher vergelijkt het met een product uitkiezen in de supermarkt: "Als je in de supermarkt 25 pakken cornflakes hebt die er hetzelfde uit zien, welke kies je dan?"

Nieuwe gezichten

Naast nieuwe partijen zijn er ook veel nieuwe gezichten. Volgens Schumacher is het moeilijk in te schatten of iemand competent is. "Sommige lijsttrekkers hebben bijzonder weinig uitvoerende ervaring, bijvoorbeeld." Peilingen hebben daardoor ook een grote invloed. Dat heet het 'bandwagon-effect', zegt Schumacher. "Als je ziet dat een partij het goed doet, ga je positiever staan ten opzichte van die partij."

Dat werkt ook de andere kant op. Dus als een partij op nul zetels staat in de peilingen, komt het omgekeerde 'bandwagon-effect' voor. "Dan denken mensen: mijn stem is verspild als ik daar op stem."

Uit het panelonderzoek blijkt dat vooral jonge en vrouwelijke kiezers twijfelen over hun keuze. De professor durft daar niet veel woorden aan vuil te maken, maar snapt wel dat jonge kiezers het spannender vinden om een keuze te maken. "Het zijn voor jonge mensen ook keuzes tussen meer idealistische partijen en bestuurspartijen", legt hij uit. "Dus wil je maximaal inzetten op ideologie, of wil je maximaal invloed creëren?"

Wat betreft het verschil tussen mannen en vrouwen merkt Schumacher dat mannen sneller aangeven verstand te hebben van politiek. "Al hangt dat niet samen met hoeveel ze daadwerkelijk weten", zegt de professor. "Iemand die zegt veel te weten, heeft meer zelfvertrouwen en zal niet snel een zwevende kiezer zijn."

Klok tikt

Schumacher vindt het overigens opvallend dat zowel de politieke partijen als de media pas relatief laat aandacht aan de verkiezingen schenken. "Partijen voeren pas drie weken van tevoren campagne, dus als je net een week op vakantie was, of druk, heb je het hele circus bijna gemist", zegt de professor.

Naarmate de verkiezingen écht dichterbij komen, zullen de zwevende kiezers hoe dan ook hun keuze gaan maken. Want op 22 november is de deadline. Opiniepeiler Gijs Rademaker benadrukt dat er dit jaar niet meer zwevende kiezers zijn dan normaal. "En uit eerder onderzoek blijkt dat zeker zo'n 10 procent pas op de laatste dag, of zelfs pas in het stemhokje, besluit op welke partij er gestemd gaat worden."