Haagse politici getroffen door burn-out: 'Werkdagen van 16 uur waren normaal'

Eén voor één lijken de Tweede Kamerleden en bewindspersonen om te vallen. Vorig jaar overkwam het toenmalig minister voor Medische Zorg Bruno Bruins, die onderuit zakte tijdens een debat in de Tweede Kamer. Overwerkt.

En deze week werd bekend dat ook minister van Economische Zaken Bas van 't Wout, beschouwd als één van de gezichten van de nieuwe generatie VVD-toppers, minstens drie maanden rust moet nemen. Hij was pas in januari begonnen.

Nou is hard werken in het kabinet van alle tijden. Oud-minister Kees van Dijk, in 2008 overleden, zei toen hij tijdens zijn ministerschap van Binnenlandse Zaken een openhartoperatie moest ondergaan: "Hard werken is niet erg, maar je werk niet af kunnen krijgen, dat is het ergste."

Stevig aan de bak

Ook Ab Klink, die minister van Volksgezondheid was van 2007 tot 2010, moest stevig aan de bak toen hij minister werd. "Ik werd zo vaak naar de Tweede Kamer geroepen, samen met toenmalig minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin, dat ik wel aan Kamervoorzitter Gerdi Verbeet vroeg of dat misschien wat minder kon. Het was extreem veel."

Een gemiddelde week van Klink zag er vaak hetzelfde uit. "Op maandag en dinsdagochtend was ik op het departement om alle debatten voor te bereiden. Dinsdagmiddag moest ik naar het Vragenuurtje. Woensdag en donderdag zat ik de hele dag in de Kamer om debatten te voeren over het beleid en vrijdag was de ministerraad.

Op vrijdagochtend werd door sommige bewindspersonen ook nog samen gesport. Maar dat deed ik niet, ik zou niet weten hoe ik daar de tijd voor had moeten vinden."

Lange werkdagen normaal

's Avonds en 's nachts werden de brieven aan de Kamer voorbereid, zegt Klink. "En in het weekend moest ik alle stukken lezen voor de debatten van de komende week. Het waren werkdagen van 16 tot 18 uur. Dat was normaal."

Het Kamerwerk maakt het druk, zegt Klink. "Maar van al die debatten in de Kamer steek je ook veel op. Je krijgt heel veel kennis aangereikt. En zulke debatten houden een minister scherp. Daarnaast: het is een heel mooie en belangrijke baan, dat mag ook wel wat vergen."

Wat is een burn-out?

Burn-out, het Engelse woord voor 'opgebrand', is het eindstadium van een langdurige periode van stress en (over)spanning. Hierdoor krijg je last van zowel lichamelijke als geestelijke uitputting. Een burn-out krijg je niet alleen door stress op je werk, maar ontstaat ook door spanningen in de privésfeer. Vaak is het de combinatie van die twee die je te veel wordt.

Bij een burn-out zijn vaak zowel je fysieke als mentale energiereserves volledig 'opgebrand'. Je merkt dat je hier in het begin vaak nog wel mee kunt omgaan. Je werkt bijvoorbeeld door de vermoeidheid heen. Maar na een tijdje lukt dat niet meer en zijn zelfs de meest alledaagse taken een immense opgave.

Bron: Psyned

En niet alleen ministers hebben het druk – ook Tweede Kamerleden ervaren de werklast. Naast CDA-Kamerlid Omtzigt, die gisteren aankondigde zich de komende 16 weken te laten vervangen, zit momenteel ook CDA-Kamerlid Harry van der Molen met een burn-out thuis. D66-Kamerlid Rens Raemakers keerde vorig jaar terug na een maandenlange afwezigheid.

'Ik bleef maar malen'

Ook voormalig GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil werd eind 2018 getroffen door een burn-out. "Je denkt dat het door te hard werken komt, maar dat is niet zo. Ik geloofde er – tot ik zelf werd getroffen – ook nooit zo in. Ik dacht dat het een verzinsel was van decadente millennials. Maar toen ik zelf klachten kreeg, begreep ik dat het helemaal niet te maken had met de uren die je werkt, maar het juist niet kunnen uitschakelen van je werk. Ik bleef 's nachts maar bezig met zaken in de Tweede Kamer. Ik bleef maar malen."

Volgens Özdil gaat het om een 'burn-outepidemie' en heeft dat te maken met 'onzekerheid en onveiligheid' van bepaalde banen. "We hebben te maken met een enorme hoeveelheid mensen die geen vaste contracten hebben. Die hebben tijdelijke contracten of worden als freelancer ingehuurd. Die moeten altijd op elk moment presteren, anders worden ze niet opnieuw ingehuurd.

Voor hen is het werk nooit afgelopen. Mijn vader werkte keihard, hij was arbeidsmigrant en werkte 12 uur per dag in de Jonker Fris fabriek. Maar die had nooit een burn-out. Want hij kwam thuis en was dan klaar met z'n werk, die hoefde daar verder niet meer mee bezig te zijn."

Screenshot-democratie

En wat dat betreft is Nederland consistent, zegt Özdil. "Kamerleden moeten zich profileren en zijn daarom dag en nacht bezig met zichtbaar zijn. Daarnaast hebben ze veel te weinig ondersteuning. Als je geluk hebt, heb je als Kamerlid één medewerker. Daardoor is de beste manier om jezelf te profileren een motie in te dienen. En als de Kamer daarmee instemt, dan kan je een screenshotje maken en dat posten op sociale media. De screenshot-democratie noem ik dat."

D66-Kamerlid Rens Raemakers, die er in begin 2020 enkele maanden tussenuit ging, zegt: "Ik moest me laten vervangen voor 16 weken. Ik baalde dat ik niet eerder mocht terugkeren, want na drie maanden ging het beter. Maar het was achteraf juist goed. Ik heb veel rust genomen, ik heb gewandeld, geschreven, gepuzzeld en ik ben Netflix gaan kijken."

Altijd klaar om te appen

Dat was nodig, zegt Raemakers. "Een burn-out gaat over jezelf niet meer uit kunnen zetten. Altijd zat ik klaar om te appen over een motie, of te wachten of er toch nog gestemd moest worden, of te kijken of er nog vragen kwamen van een medewerker van een minister."

Tijdens de verplichte rust leerde Raemakers met behulp van een coach tegen zichzelf zeggen dat hij óók belangrijk is. "En dat het belangrijk is om hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden."

Meer Kamerleden

Belachelijk lange dagen maken, dat is volgens de D66'er niet per se nodig. "Wat mij betreft is het niet nodig om om half drie 's nachts hoofdelijk te stemmen. Dat kan ook gewoon de volgende dag." Ook wil Raemakers net als Özdil meer ondersteuning voor Kamerleden. "Je zou als Kamerlid altijd de beschikking moeten hebben over minstens één medewerker, die gespecialiseerd is op één gebied, zoals bijvoorbeeld de jeugdzorg."

Daarnaast ziet Raemakers ook wel wat in het uitbreiden van het aantal Kamerleden. "Wij zitten hier namens 17 miljoen Nederlanders. Hier wordt het land bestuurd. Méér Kamerleden zou daarom ook goed zijn. Het is nu met 150 aan de lage kant."

Over de 'omvallende' bewindspersonen zegt Ramaekers: "We vragen veel van ze. Ze moeten mensen in hele land bezoeken. Ze worden vaak naar de Kamer geroepen, en dan moeten ze ook nog een ministerie aansturen en beleid maken. En in het weekend krijgen ze tassen vol met stukken mee, die ze moeten lezen of tekenen. Je vraagt je af of dat nog verantwoord is."

Voor Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp is het reden om de moordende werkdruk aan het Binnenhof aan te snijden bij premier Mark Rutte. Ze wil met de demissionair premier in gesprek, ook omdat die mede het gevolg zou zijn van 'het samenspel tussen kabinet en Kamer'.

Kijken naar het buitenland

Oud-minister Ab Klink denkt dat er inderdaad ook een rol weggelegd is voor de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer: hoe moet er worden omgegaan met alle debatten en moties? "Dat kan door te kijken hoe ze dat in het buitenland doen. Ministers in Duitsland komen daar sporadisch in het parlement. Dat is misschien ook weer wat overdreven. Maar het kan dus ook wel wat minder."

Klink wil wel eindigen met een positieve noot. "Ik ging soms weleens 's ochtends zuchtend naar een debat. En dan waren er aan het eind van de dag veel interrupties geweest, bijvoorbeeld van SP-Kamerlid Renske Leijten, die nu nog steeds in de Kamer zit. Maar dan moest ik vaak toegeven: ze had wel een punt."