Onderzoekers Deloitte: ministerie drukte mondkapjesdeal met Sywert door

Het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) ging over de inkoop van mondkapjes en zag de deal eigenlijk niet zitten. Het consortium ging uiteindelijk 'onder protest' akkoord. 

Dat consortium had het voorstel van Van Lienden en zijn zakenpartners bekeken en aanvankelijk afgewezen. Toch wilde het ministerie de deal doorzetten, ook om te voorkomen dat Van Lienden zou gaan concurreren met het LCH. Sowieso vond het consortium het niet nodig om zoveel mogelijk mondkapjes in te kopen, zoals het ministerie graag wilde.

'Forse druk op ministerie'

Van Lienden hield uiteindelijk miljoenen over aan de mondkapjesverkoop, terwijl hij zei er niets aan te verdienen.

Minister Conny Helder schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat Van Lienden en zijn partners met hun Stichting Hulptroepen (SHA), de tak zonder winstoogmerk, en de Relief Goods Alliance (RGA), het commerciële bedrijf verwarring hebben gezaaid en die ook in stand hebben gehouden. Helder noemde vanmiddag de gang van zaken 'vrij ongebruikelijk', zoals in deze video is te zien:

De minister schrijft in een brief dat het onduidelijk was hoe de bv’s en de stichting van Van Lienden zich tot elkaar verhielden. "Er was duidelijk sprake van vermenging."

Volgens Helder blijkt uit het rapport dat Van Lienden en zijn compagnons 'forse druk' op VWS uitoefenden, 'er een onjuiste voorstelling van zaken plaatsvond en dat ze zelfs partijen bewust tegen elkaar uitspeelden'.

Wat is er gebeurd?

• Sywert van Lienden richtte in 2020 een stichting én een bv op voor de mondkapjesdeals.
• Hij en zijn compagnons zeiden dat te doen zonder winstoogmerk, maar in geluidsopnames zei Sywert 'gillend rijk' te willen worden.
• De onderzoekssite Follow The Money onthulde eerder dat hij 9 miljoen euro verdiende met de deals.
• Deloitte heeft nu een onderzoek gedaan met de conclusie: het ministerie drukte de deal met Sywert door en was veel meer betrokken bij deze deal dan bij andere.

Ze doelt hiermee op het ministerie van VWS en het LCH, dat de inkoop van beschermingsmiddelen coördineerde.

Geen volledige inzage

De onderzoekers van Deloitte schrijven in hun rapport dat Sywert van Lienden en zijn zakenpartners geen volledige inzage gegeven hebben in hun documenten rond de mondkapjesdeal met het ministerie. De 'belanghebbenden' bij de Stichting Hulptroepen (de tak zonder winstoogmerk) en de Relief Goods Alliance (het commerciële bedrijf) hebben volgens de onderzoekers 'zelf een selectie gedeeld'.

Aanvankelijk gaven de betrokkenen alleen inzage in een selectie van de documenten. Later stuurden ze ook kopieën door, zeggen de onderzoekers. Maar ze wilden geen volledige inzage geven.

Deal doorgedrukt

Voor zover er geluidsopnames zijn van bepaalde gesprekken, wilden ze die volledige bestanden ook niet overhandigen. Ze hebben stukjes laten horen en aantekeningen laten lezen, zeggen de onderzoekers. Die zeggen dat de informatie toch 'toereikend' was om een goed beeld te krijgen.

Reactie Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel

Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel laten weten 'opgelucht' te zijn dat het rapport er nu eindelijk is. In een 13 pagina's lange reactie zeggen zij onder meer dat ze aanvankelijk van plan waren de mondkapjes te leveren via hun stichting zonder winstoogmerk, Stichting Hulptroepen Alliantie.

Omdat de overheid volgens Van Lienden en zijn collega's vreesde voor concurrentie van de stichting voor hun eigen aanvoer van hulpmiddelen en de overheid hun ondernemingsrisico niet wilde afdekken, werd besloten het via hun commerciële bedrijf Relief Goods Alliance te laten gaan.

Het ministerie zou er altijd van op de hoogte zijn geweest dat de mondkapjesdeal via hun commerciële bedrijf Relief Goods Alliance ging en niet via de Stichting Hulptroepen Alliantie. De winst die zij maakten was volgens Van Lienden, Damme en Van Gestel nodig om hun ondernemingsrisico af te dekken. Uiteindelijk vielen die risico's erg mee en maakten ze enorm veel winst.

Camille van Gestel geeft toe dat het niet aan de grote klok wordt gehangen dat er miljoenen werden verdiend. Van Gestel: "Aan Sywert is gevraagd: 'verdien je hier nou iets aan'? En hij heeft gezegd: 'nee, ik verdien hier in deze niets aan'. En dat had met de kennis van vandaag veel explicieter gekund. Want het was maar de helft van het verhaal."

Van Gestel denkt achteraf dat ze iets hadden moeten zeggen over de bv. "Ja, met de kennis van vandaag denk ik dat we dat zeker hadden moeten doen. We hadden dat echt anders moeten doen. Dan had een groot maatschappelijk probleem voorkomen kunnen worden."

'Rapport kent zeer onbevredigende conclusie'

Politiek verslaggever Marieke van de Zilver: "Deloitte komt vandaag na veel vertraging met het onderzoek naar de mondkapjesdeal tussen Sywert van Lienden en de overheid. Maar nog steeds worden lang niet alle vragen beantwoord. Het rapport maakt duidelijk dat het Landelijk Consortium Hulpmiddelen stevig protest aantekende tegen de deal - iets dat ze bij geen enkele andere deal deden. Maar waarom de deal dan tóch vanuit het ministerie werd doorgedrukt, en wie daarvoor verantwoordelijk was, dat blijft onduidelijk. En daarmee kent het rapport, dat de belastingbetaler 6 miljoen kostte, een onbevredigende conclusie."