Landbouwakkoord mislukt: hoe bijna 14 miljard euro niet genoeg was
De onderhandelingen van een Landbouwakkoord zijn geklapt en dat is niet alleen een dreun voor het kabinet. Ook voor de boeren. Onze politieke redactie beantwoordt de belangrijkste vragen over de gevolgen van het mislukte akkoord.
1. Wat is het landbouwakkoord ook alweer?
Het voornaamste doel van het Landbouwakkoord was toekomstperspectief bieden voor boeren. De relatie tussen de boeren en het kabinet is de afgelopen jaren flink achteruitgegaan en daarnaast komt er steeds meer op boeren af: zij moeten bijvoorbeeld drastisch minder stikstof uitstoten. Het akkoord moest de toekomst schetsen voor boeren die nog doorgaan.
Daarom werd geadviseerd om een Landbouwakkoord op te stellen, samen met de boeren. Stikstofbemiddelaar Johan Remkes benadrukte dat belang al maanden terug. Want met een toekomstperspectief kunnen boeren beslissingen nemen over het al dan niet aanpassen van hun bedrijf om die stikstofuitstoot te verminderen. Zeven maanden lang is er onderhandeld, maar gisteravond is het akkoord geklapt omdat de grootste boerenorganisatie LTO er geen vertrouwen meer in had. "Het waren mooie intenties, maar van intenties kunnen boeren niet leven", aldus LTO-voorman Van der Tak.
2. Wat lag er op tafel?
Het akkoord ging over de toekomst van de landbouw na de stikstofaanpak. In het concept stonden volgens bronnen onder meer afspraken over:
- het omvormen van landbouwgrond naar natuur, waar boeren ook een vergoeding voor zouden krijgen.
- een kleiner aantal koeien per hectare gras. Hoeveel precies, daar was nog discussie over.
- alle landbouwproducten moesten duurzamer worden, ook die uit het buitenland. Daar zou een speciale standaard voor komen. Extra kosten daarvoor mochten boeren doorrekenen.
- boeren zouden doelen krijgen opgelegd, over onder meer mest en waterkwaliteit. Ze mochten zelf bepalen hoe ze die halen - als ze maar gehaald worden.
- er zou extra subsidie komen voor bewezen innovatiemaatregelen.
3. Wat is er misgegaan?
De boeren en tuinders moeten extra maatregelen gaan nemen voor natuur en het milieu. Belangrijk discussiepunt was de wens van het kabinet een maximale norm voor het aantal koeien per hectare in te voeren, om de druk op het milieu te verminderen. Volgens veel onderhandelaars lag er nog geen definitief akkoord, maar waren er voldoende aanknopingspunten om over door te praten.
Maar LTO zag dat niet zitten. Volgens minister Adema is er gisterenavond niet meer inhoudelijk gesproken; LTO zou meteen aangegeven hebben dat ze uit de onderhandelingen wilden stappen. Pogingen LTO-voorman Van der Tak nog even tot een dagje bezinning te bewegen, liepen op niks uit.
Volgens een betrokkene is boerenorganisatie LTO 'totaal verdeeld' en heeft de organisatie het niet aangedurfd 'te springen'. LTO zou gespleten worden door boeren in het noorden, akkerbouwers die heel goed met de kabinetsplannen kunnen leven en boeren in het zuiden die als gevolg van de plannen inderdaad veel vee zouden moeten afstoten. "Een klein aantal boeren blokkeert het akkoord", zegt een ingewijde.
Die ingewijde wijst erop dat er heel veel goeds voor de boeren op tafel lag. Het kabinet was bereid om bijna 14 miljard euro uit te trekken om de boerensector te veranderen.
4. Wat betekent dit voor het kabinet?
In het kabinet heerst veel chagrijn over de manier waarop LTO gehandeld heeft. Verschillende ministers die de afgelopen tijd aan tafel zaten, zien het opstappen van LTO als onverantwoord, en het einde van het in Nederland zo lang gevierde poldermodel, waarin verschillende partijen altijd tot een compromis konden komen.
Het kabinet komt nu met een eigen plan, maar zo'n toekomstvisie over landbouw is lastig. Regeringspartijen CDA en D66 zijn het vaak oneens. En dan is er nog een ander politiek bommetje: de stikstofafspraken waar het CDA van af wil. In het CDA wilden ze ná een landbouwakkoord ook meteen deze kwestie oplossen. Maar er is geen landbouwakkoord dus nu zit het kabinet, de coalitie, met twee lastige kwesties: en een toekomstvisie maar ook de stikstofafspraken.
Het is voor het kabinet en de coalitie dus alleen maar ingewikkelder geworden.
5. Wat betekent dit voor de boeren? Is de kans op boerenprotesten groot?
Het Landbouwakkoord moest zorgen voor draagvlak onder de boeren. Nu het overleg is geklapt, zal het kabinet op eigen poten beleid moeten maken voor de toekomst van de boeren. En dat kan opnieuw voor onrust zorgen. Nieuwe boerenprotesten zijn niet uit te sluiten.
6. Is er nog een kans dat het landbouwakkoord wel gaat lukken?
Dat is nog niet helemaal duidelijk. LTO-voorzitter Sjaak van der Tak zet de deur nog op een kier. Hij suggereerde vanochtend dat LTO later dit jaar opnieuw om tafel zou kunnen komen om te praten over de toekomst van de landbouw. En ook over andere landbouwonderwerpen wil LTO, 'als gematigde organisatie', graag nog meepraten.
Maar minister Adema maakte duidelijk dat doorpraten over de toekomst van de landbouw op een ander moment er wat hem betreft niet in zit. "Ik vind het niet voor de hand liggend om dit najaar weer met LTO te gaan praten. De tijd is nu om elkaar over tafel te trekken."
De komende tijd zullen de conceptafspraken, zoals die al waren overeengekomen door de onderhandelaars, openbaar gemaakt worden.