De hobbelige weg naar de nieuwe baan van Mark Rutte
Al maanden wordt er druk over gespeculeerd: wordt Mark Rutte de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO? Rutte is intussen zeker van de steun van 28 van de 32 NAVO-lidstaten, zo bevestigt een hoge NAVO-diplomaat. Maar de benoeming vereist unanimiteit. En ook al lijkt de baan Rutte bijna niet meer te kunnen ontgaan, toch is het nog geen gelopen race.
Al enige tijd is de NAVO op zoek naar een nieuwe secretaris-generaal. Tot nu toe echter zonder resultaat. De huidige NAVO-baas, de Noor Jens Stoltenberg, is daarom al gevraagd om langer aan te blijven. In oktober stopt hij echt.
De Amerikaanse president Biden, de belangrijkste NAVO-partner, polst Rutte begin 2023 al voor de functie. Rutte bedankt daar dan nog voor, omdat hij van het vierde kabinet dat zijn naam draagt een succes wil maken. Na de val van dit kabinet in de zomer datzelfde jaar vraagt Biden Rutte opnieuw, en kan hij moeilijk nee meer zeggen.
Lobby
Eind vorig jaar rept Rutte één keer in het openbaar van zijn interesse voor de functie. Het is de aftrap van een stevige lobby die niet alleen door Nederland wordt gevoerd, maar ook door andere NAVO-landen die zijn kandidatuur wel zien zitten.
Daar waar mogelijk pleit Rutte zelf subtiel voor zijn eigen kandidatuur. En verder zijn het in het kabinet vooral demissionair minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Hanke Bruins Slot en Kajsa Ollongren die lobbyen voor Ruttes nieuwe baan. In Brussel bij EU-bijeenkomsten bijvoorbeeld, maar ook tijdens de Veiligheidsconferentie in München eerder dit jaar.
Donderslag
Het lijkt allemaal van een leien dakje te gaan. Al zijn nog niet alle NAVO-lidstaten overtuigd. In een poging het proces te versnellen zeggen de Amerikanen eind februari dat ze hopen op witte rook op de dag van de 75ste verjaardag van het bondgenootschap, op 4 april. Deze opzet mislukt jammerlijk.
Op de dag dat de Verenigde Staten openlijk hun voorkeur voor Rutte uitspreken, komt er eenzelfde signaal uit Londen, Berlijn en Parijs. Maar waar niemand rekening mee had gehouden: als een donderslag bij heldere hemel stelt de president van Roemenië zich tegenkandidaat.
Het is een lelijke streep door de opzet van de Amerikanen, die bang zijn voor een lang, slepend opvolgingsproces. Wat de VS al helemaal niet wil is dat de kwestie de NAVO-top van regeringsleiders in Washington in juli gaat overheersen.
Hobbels
Bovendien moet de benoeming liefst rond zijn voordat de Europese banencaroussel op gang komt na de EU-verkiezingen van begin juni. Het risico bestaat immers dat het er dan niet makkelijker op wordt.
De Roemeense tegenkandidatuur is niet de enige hobbel voor Rutte. Een paar weken later zegt de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken in het openbaar dat de Nederlander voor de regering in Boedapest niet aanvaardbaar is als nieuwe NAVO-chef, om Rutte zijn jarenlange harde opstelling tegen Hongarije.
Het is duidelijk: op de dag van de 75ste verjaardag gaat er zeker nog geen duidelijkheid komen over de nieuwe NAVO-topman. Vlak voor deze viering wordt wel duidelijk dat de steun voor Rutte verder is gegroeid. Maar vier landen verzetten zich nog: naast Roemenië en Hongarije zou het gaan om Turkije en Slowakije.
Hoe nu verder?
"Of de kandidatuur van Rutte echt op een keihard nee van deze landen stuit blijft gissen", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "Zoals vaak grappend wordt gezegd: zelfs de keuze van een nieuwe paus is transparanter. Wie zich straks de nieuwe NAVO-baas mag noemen, wordt helemaal in achterkamertjes bekonkeld. Er komt ook geen officiële stemming aan te pas."
"Hoge diplomaten houden er rekening mee dat de Roemeense president zich vooral kandidaat heeft gesteld uit chagrijn dat Oost-Europa weer wordt gepasseerd voor een belangrijke topfunctie", vervolgt Schreinemachers. "En dat hij uiteindelijk bereid is zijn verzet op te geven als zijn land er een andere mooie functie voor terugkrijgt."
Vooralsnog gaan ze er in kamp-Rutte van uit dat zijn benoeming hooguit wat vertraging oploopt, maar gezien de brede steun toch onvermijdelijk is. "Toch is dat nog niet honderd procent zeker", zegt Schreinemachers. "Als het proces te lang blijft slepen, kan dat de kansen van Rutte schaden."
"Om de impasse te doorbreken zou dan toch een compromiskandidaat in beeld kunnen komen, waar alle 32 NAVO-landen zich in kunnen vinden. Wat voorlopig in Ruttes voordeel werkt, is dat die voorlopig in geen velden of wegen te bekennen is."
