Waarom Xi Jinping tijd vrijmaakt voor Rutte: 'Best ongebruikelijk'
Een opvallend warm onthaal voor demissionair premier Mark Rutte in China, waar hij is aangekomen voor een tweedaags bezoek. Vanmiddag spreekt Rutte met de Chinese leider Xi Jinping, die hem op presidentiële wijze ontvangt. Maar waarom eigenlijk? En welke prangende onderwerpen liggen op tafel?
Het is het eerste bezoek van Rutte aan China sinds 2018, die president Xi eind 2022 nog wel sprak op de G20-top op Bali. In Ruttes kielzog reist ook demissionair minister Geoffrey van Leeuwen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) mee.
De twee hebben hun bezoek afgetrapt met een diner met Nederlandse ondernemers om te praten over het handels- en investeringsklimaat in China. Vanmiddag spreken zij met zowel president Xi als premier Li Qiang. Dat Rutte als aftredend premier van een klein land als Nederland vandaag aan tafel zit bij de leiders van China zegt veel over zijn huidige status.
"Xi Jinping ontvangt natuurlijk heel vaak premiers en presidenten, maar dat een demissionair premier als Rutte de presidentiële behandeling krijgt is toch opvallend", zegt China-correspondent Roland Smid. "Meestal moet een premier van een klein land het in deze omstandigheden doen met een Facetime-gesprek met alleen de premier van China, Li Qiang. Rutte ontmoet nu dus beiden. Dat is best ongebruikelijk."
Rutte is reislustig
Rutte is sinds vorig jaar veelvuldig in het buitenland te vinden. Hij verbleef in 2023 in totaal 59 dagen of dagdelen in het buitenland, 28 procent meer dan in 2022, bleek uit een inventarisatie van RTL Nieuws.
Naast gebruikelijke reizen naar de Europese Raad, VN-toppen en NAVO-bijeenkomsten, bezocht hij ook de nodige presidenten en premiers apart. Onder wie Joe Biden (VS), Volodymyr Zelensky (Oekraïne), Olaf Scholz (Duitsland), Benjamin Netanyahu (Israël) en Rishi Sunak (VK). Veel van die bezoeken waren in het licht van de oorlogen die woeden tussen Rusland en Oekraïne en tussen Israël en Hamas.
Daarbij speelt op de achtergrond dat de 57-jarige Rutte grote kans maakt om de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO te worden. Het militaire bondgenootschap zoekt een opvolger voor de Noor Jens Stoltenberg en Rutte krijgt steun van de Amerikanen, die een doorslaggevende stem hebben als veruit de grootste en modernste militaire NAVO-troepenmacht.
'Poetin in toom houden'
Smid: "Rutte heeft aangegeven dat Oekraïne topprioriteit heeft voor hem. Hij zal van president Xi willen horen wat diens plannen zijn om de Russische president Poetin in toom te houden. Hij hoopt, net als de meeste westerse leiders, dat Xi Poetin onder druk zet om de agressie te stoppen."
De vraag is of Xi daar gevoelig voor is. De economische en politieke banden tussen China en Rusland zijn sinds de Russische invasie van Oekraïne alleen maar warmer geworden. Zo profiteren de Chinezen van de westerse sancties tegen Rusland door zelf veel meer olie van Rusland te kopen, mét korting. Ook trekken de twee landen met elkaar op in de VN-Veiligheidsraad, waar ze een grote afkeer delen tegen de VS.
Nog een belangrijk agendapunt is handel. China ziet Nederland als een belangrijke samenwerkingspartner binnen de EU. Door een goede relatie met Nederland te onderhouden, willen de Chinezen voorkomen dat de EU de handelsrelaties met China afbouwt. Want in Brussel gaan stemmen op om minder afhankelijk te worden van China, bijvoorbeeld op het gebied van medicijnen en chips.
China is al tien jaar de grootste exporteur van goederen naar de EU. En andersom is Nederland van alle EU-lidstaten de grootste importeur van goederen uit China. Spullen die overigens vanuit de haven in Rotterdam vaak direct weer doorgevoerd worden naar andere landen.
Eerlijk speelveld
"Het kabinet wil een eerlijk speelveld voor Nederlandse bedrijven in China", zegt correspondent Smid. "Dat wil zeggen: dezelfde openheid die Chinese bedrijven bij ons krijgen, moet ook aan Nederlandse bedrijven gegund worden. Dat is nu niet het geval."
Een punt van zorg voor China is dat deze handel al aan het afnemen is. Zowel de EU als geheel als Nederland alleen importeerde volgens de laatst beschikbare cijfers over de eerste zeven maanden van vorig jaar minder uit China. Het Aziatische land kampt ondertussen met een tegenvallende economische groei, grote problemen in de vastgoedsector en dalende beurskoersen.
De relatie tussen China en Nederland is verder onder druk komen te staan door het besluit van de Nederlandse overheid om de export van de allernieuwste chipmachines van fabrikant ASML naar China te verbieden. Dat besluit is genomen onder druk van Nederlands bondgenoot de VS, dat China's snelle technologische ontwikkeling wil frustreren en zegt te vrezen dat China straks chips kan produceren die gebruikt worden voor militaire toepassingen.
Maar ook de Nederlandse handelsbelangen zijn groot. Hoe meer handelsbeperkingen er komen tussen het Westen en China, hoe meer de Nederlandse economie hieronder lijdt. Al verschilt dat per sector, schreef het CPB begin deze maand in een rapport. Vooral bedrijven in de transportsector en groothandel drijven nu veel handel met China. Zij zullen dus ook de meeste nadeel ondervinden als de handel met China verder daalt.