Kabinet trekt miljoenen uit om Amerikaanse wetenschappers naar Nederland te halen

Sinds Donald Trump aan de macht is, zitten veel wetenschappers in de VS in onzekerheid. In de afgelopen weken zijn miljoenen dollars aan beurzen en onderzoek ingetrokken. Wetenschappelijk onderzoek helpt ons als mensen vooruit. Zo speelt het een belangrijke rol bij bijvoorbeeld technologische vooruitgang, de aanpak van klimaatverandering en het ontwikkelen van medicijnen en vaccins.

Beurs stopgezet

Zo doet de Nederlandse neurowetenschapper Jeroen van Baar onderzoek naar mentale gezondheid aan de Columbia University in New York. Vorige week kreeg hij ineens te horen dat zijn beurs werd stilgezet, vertelt hij. "Ik kreeg het nieuws te horen via een gesprek in Zoom. Ook mijn universiteit wordt keihard geraakt. Het maakt je verdrietig. Ik doe samen met een groep wetenschappers heel belangrijk werk."

Wat er gebeurt, is ongekend, stelt hij. "Ik en veel andere wetenschappers zitten nu in grote onzekerheid. Ik heb nog geen idee hoe het verder moet. Dit is ook heel slecht nieuws voor de gezondheidszorg."

Ook in de Tweede Kamer zijn er zorgen over de ontwikkelingen in de VS. Enkele partijen willen actie van het kabinet. Ook andere landen, zoals Frankrijk en Spanje hebben maatregelen genomen om een plek te bieden aan Amerikaanse wetenschappers.

Minister Bruins komt met een speciaal fonds die internationale topwetenschappers naar Nederland moet halen. Het exacte bedrag is nog niet bekend, maar het zou gaan om tientallen miljoenen euro's. Dat bedrag moet het mogelijk maken om een beurs te geven aan tientallen wetenschappers. Daarmee kunnen zij dus hun onderzoeken hier in ons land voortzetten.

'Deze mensen zijn goud waard'

Bruins licht toe dat de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) een speciaal programma gaat opzetten. "De wereld verandert, spanningen nemen toe. We zien dat steeds meer wetenschappers op zoek gaan naar een andere plek. Hiermee kunnen we excellent talent naar ons land halen. Deze mensen zijn goud waard voor Europa en Nederland."

NWO-voorzitter Marcel Levi is blij het het nieuws: "Talent dat hier wil werken is keihard nodig. Er is al jaren een braindrain vanuit Europa naar andere landen, het is niet verkeerd om de rollen eens om te draaien. Daarom zijn we blij met het initiatief van het ministerie van OCW en dragen we als NWO ook graag financieel bij om toponderzoekers en hun teams hierheen te halen."

"Bruins benoemt de Verenigde Staten niet expliciet, ook omdat het kabinet de relatie met Washington goed wil houden", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Eerder kreeg het kabinet nog felle kritiek, want er zijn plannen om de internationalisering te beperken. Er wordt bezuinigd op hoger onderwijs, deels door minder internationale studenten toe te laten."

Universiteiten helpen

Ook Nederlandse universiteiten schieten wetenschappers te hulp. De Technische Universiteit Eindhoven probeert Amerikaans talent binnen de chipindustrie te werven. Het Amsterdamse wetenschappelijk onderzoeksinstituut NIAS gaat zogenoemde 'safe-haven' plekken openstellen, plekken die nu ook al worden gebruikt voor voor mensen uit Oekraïne. 

Wetenschapper Jeroen van Baar wil  overigens wel graag in de VS blijven. "Ik ben getrouwd met een Amerikaanse, en we hopen echt hier te kunnen blijven. Maar alles is onzeker nu."

D66 en Volt

Partijen als D66 en Volt liepen al langer om wetenschappers in Amerika te helpen en voor hen de rode loper uit te rollen. "Goed dat het kabinet nu toch weer internationaal talent wil binnenhalen. Als je dat serieus wilt moet je wel stoppen met de plannen om Engels te verbieden in bachelorstudies en een half miljard te bezuinigen op universiteiten. Want daarmee jaagt het kabinet internationale onderzoekers juist het land uit", zegt  D66-Kamerlid Jan Paternotte.