Kabinet zet mes in geldpot kleine scholen in steden: 'Dit gaat scholen de kop kosten'

Alle basisscholen met maximaal 150 leerlingen krijgen nu nog deze kleinescholentoeslag. De toeslag, gemiddeld zo'n 95.000 euro, helpt ze het hoofd boven water te houden. Hoe kleiner de school, hoe hoger de subsidie.

Uit cijfers die RTL Nieuws opvroeg, blijkt dat 1.793 basisscholen deze toeslag krijgen, een kwart van alle basisscholen. Het maakt niet uit waar de kleine school staat; van het Drentse platteland tot een islamitische school in Amsterdam, ze krijgen allemaal die toeslag, waarmee bijvoorbeeld leraren worden aangenomen. 

Kosten: jaarlijks 175,6 miljoen euro.

Maar het kabinet vindt dat er – mede door deze toeslag – veel te veel te kleine scholen in de steden in stand worden gehouden. En dat is niet gewenst, zegt staatssecretaris Marielle Paul. Ze ziet veel liever geld gaan naar kleine scholen op het platteland. "Soms zitten scholen in de stad op nog geen 200 meter afstand van elkaar. En die scholen hebben allemaal hun eigen leraren, en schoolgebouwen die allemaal onderhouden moeten worden. En dat terwijl we een enorm lerarentekort hebben. En gemeenten klagen dat ze al die schoolgebouwen niet kunnen betalen." 

Dunbevolktheidstoeslag

Dit kabinet neemt daarom een ingrijpend besluit: het vervangt de kleinescholentoeslag door een dunbevolktheidstoeslag. De nieuwe toeslag richt zich op het overeind houden van kleine scholen in gebieden waar minder mensen wonen. "Het is op het platteland een enorme worsteling om scholen overeind te houden. En als een school in een klein dorp stopt, heeft dat impact op het hele voorzieningenniveau en de leefbaarheid in die kleine gemeente. Daarom willen we deze kleine scholen veel meer ondersteunen", zegt de staatssecretaris.

Het geld wordt dus weggehaald bij kleine scholen in grote steden. "De geldpot is niet eindeloos. Harde keuzes zijn nodig." Zij wil ook de regels herzien die ervoor zorgen dat veel te veel kleine scholen open kunnen blijven. "Ongeveer 500 scholen zijn te klein voor de plek en leggen extra druk op het lerarentekort."

De maatregel is hard aangekomen bij kleine scholen in steden. Zoals bij de reformatorische Calvijnschool in Amersfoort, een schooltje midden in de stad met 105 leerlingen. "Toen ik dit hoorde, dacht ik: dit is heftig. Dit gaat grote gevolgen hebben", zegt schoolbestuurder Arjan van Hell van Educatis RPO, een scholenkoepel met elf christelijke reformatorische scholen.

De toeslag is belangrijk voor de school, waar naast les in rekenen en aardrijkskunde ook iedere dag uit de Bijbel wordt gelezen en psalmen worden gezongen. "Het is zo'n tiende van ons budget. We nemen er bijvoorbeeld leraren van aan en betalen onze vaste lasten ervan", zegt Van Hell. "Vanuit kostenefficiëntie snap ik de keuze van het kabinet, maar er is veel te verliezen. Ik sluit niet uit dat er scholen van ons bestuur de deuren moeten sluiten."

Ingrijpend voor kinderen en ouders

Ook de staatssecretaris sluit niet uit dat er kleine scholen in de steden moeten fuseren of zelfs sluiten. Ze hoopt vooral op meer samenwerking tussen scholen. 

Martijn Meeter van de Vrije Universiteit weet het zeker: dit gaat voor schoolsluitingen zorgen. "Zonder deze kleinescholentoeslag zijn veel scholen niet meer rendabel. Het zal heel goed kunnen dat een hoop kleine scholen in de steden dicht moeten", zegt de onderwijsdeskundige. "En dat is heel ingrijpend. Voor kinderen die naar een nieuwe school moeten, maar ook voor hun ouders."

Toch vindt de onderwijsdeskundige de verandering goed. "Kleine scholen zijn namelijk erg inefficiënt", zegt hij. "Soms staat een leraar voor een klas van nog geen tien kinderen. Kleine scholen slokken veel leraren op. En dat terwijl we een enorm lerarentekort hebben. Er zijn scholen waar geen bevoegde leraar meer voor de klas staat", zegt hij. 

 Ook staatssecretaris Paul stelt dat het lerarentekort een belangrijk argument is voor deze verandering. 

Keuzevrijheid van de scholen

De Amersfoortse schoolbestuurder Van Hell vindt dat te kort door de bocht. "Het lerarentekort is in de ene regio heftiger dan in de andere regio. Bij ons speelt dat niet bijvoorbeeld." En hij wijst nog op een ander belangrijk goed: keuzevrijheid van onderwijs. 

De aangekondigde herverdeling van het geld zou volgens hem echt kunnen zorgen voor een verschraling van het onderwijsaanbod. "Ouders moeten keuzevrijheid hebben om hun kind naar een school te doen die past bij hun overtuiging. Dat is een groot goed. Het gaat niet alleen over levensbeschouwelijke scholen, ook over montessori, dalton, noem maar op."

De staatssecretaris denkt dat dat wel meevalt omdat er in de steden heel veel scholen zijn. "Het kan echt wel een tandje minder daar." De komende maanden wordt de nieuwe regeling nog verder uitgewerkt. Staatssecretaris Paul snapt de zorgen en belooft een zorgvuldige uitvoering.