Klimaatrecords vielen als dominostenen om in 2023, het warmste jaar ooit gemeten
Het was al voorspeld, maar nu is het zeker: het jaar 2023 is het warmste jaar sinds het begin van de metingen in 1850. De gemiddelde temperatuur wereldwijd was bijna 15 graden Celcius, en was met 0,17 graad warmer dan het vorige recordjaar, 2016. Dat meldt de Europese klimaatorganisatie Copernicus.
Afgelopen november berichtte Copernicus al dat 2023 hard op weg was het warmste jaar ooit te worden. Bijna de helft van alle dagen vorig jaar waren gemiddeld meer dan 1,5 graad warmer dan tijdens het pre-industriële tijdperk 1850-1900. Bij een opwarming boven de 1,5 graden, maar dan gemeten over meer hele jaren, vrezen wetenschappers ernstige en mogelijk onomkeerbare gevolgen voor de aarde, zoals verder afsmeltende ijskappen en steeds extremer wordend weer.
Zover is het nog niet, maar het VN-klimaatpanel IPCC waarschuwt al wel langere tijd dat dat moment steeds dichterbij komt. Als die grens overschreden wordt, is het belangrijk om de verdere opwarming zo veel mogelijk te beperken, stelt het IPCC. Elke tiende van een graad minder maakt de gevolgen minder ernstig.
Dominostenen
"2023 was een uitzonderlijk jaar, waarin klimaatrecords als dominostenen omvielen", zegt Samantha Burgess, plaatsvervangend directeur van Copernicus. "Niet alleen is 2023 het warmste jaar ooit gemeten, het is ook het eerste jaar met alle dagen ruim één graad warmer dan de pre-industriële periode. De temperaturen in 2023 zullen waarschijnlijk hoger zijn dan die van welke periode dan ook in de afgelopen 100.000 jaar."
De eerste tekenen die erop duidden dat 2023 een bijzonder jaar zou worden, traden op in juni. In die maand werd een periode van meerdere dagen achter elkaar het wereldwijde gemiddelde van 1,5 graad temperatuurstijging gemeten. Dit was wel eerder gebeurd, maar nooit in deze tijd van het jaar. In de rest van 2023 zou dit veel vaker gaan gebeuren.
Daardoor valt vooral de tweede helft van vorig jaar op. Elke maand van juni tot december in 2023 was warmer dan dezelfde maand in alle voorgaande jaren.
Ook de temperatuur in de oceaan loopt steeds verder op. "De mondiale gemiddelde temperatuur van het zeeoppervlak bleef aanhoudend en ongewoon hoog en bereikte recordniveaus voor de tijd van het jaar, van april tot en met december", schrijft Copernicus.
El Niño alleen onvoldoende verklaring
Het weerfenomeen El Niño speelt daarin een belangrijke rol. Maar dat is niet het hele verhaal. De overgang naar El Niño alleen verklaart volgens Copernicus niet de volledige stijging van de wereldwijde gemiddelde oceaantemperatuur in 2023.
El Niño zorgt voor een hogere oppervlaktetemperatuur van het oceaanwater langs de evenaar, in de Stille Oceaan. Maar ook in hele andere gebieden op aarde werden hogere zeewatertemperaturen aan de oppervlakte gemeten.
Zo waren er hittegolven in zeewater van onder meer de Golf van Mexico en het Caraïbisch gebied, de Indische Oceaan, de Noord-Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee. Copernicus vermoedt dat ook warmer water dieper uit de oceaan hier een rol bij kan spelen.
Klimaatverandering tegengaan
In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot ‘ruim onder’ de twee graden, maar liever nog 1,5 graad. Op jaarlijkse klimaatconferenties wordt geprobeerd om klimaatverandering tegen te gaan.
Tijdens de laatste klimaattop, in Dubai afgelopen november, is afgesproken dat de wereld geleidelijk zal afstappen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Want het verbranden van steenkool, olie en gas is de grootste bron van CO2-uitstoot, die klimaatverandering veroorzaakt.