Schulden bij bekenden is groeiend probleem: 'Heeft grote impact'
Een groeiende groep Nederlanders heeft schulden bij vrienden of familie. Om de huur of boodschappen te kunnen betalen, of een tandartsbehandeling. Het is volgens onderzoekers een groeiend probleem, dat onder meer leidt tot stress, ruzie en intimidatie. "Het benauwt me en ik voel me schuldig."
Dat blijkt uit een verkennend onderzoek van het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS), een initiatief van het Verwey-Jonker Instituut. Het onderzoek werd mede op verzoek van het Nationaal Zakat Fonds (NZF) gedaan en gefinancierd door de overheid.
"Hoewel dit onderzoek specifiek gericht is op de doelgroep Nederlandse moslims, is het belangrijk om te benadrukken dat dit een bredere maatschappelijke kwestie is", schrijven de onderzoekers. Volgens hen is er nog weinig bekend over het onderwerp, ook omdat er veel schaamte is over de schulden.
Volgens NZF maken duizenden mensen gedwongen informele schulden. Niet om een dure televisie te kopen, maar om in hun basisbehoeften te voorzien. "Gewoon om te overleven."
2300 euro voor de tandarts
"Ik heb geld geleend van mijn broer, omdat ik de tandartskosten niet kon betalen", vertelt één van hen anoniem aan RTL Nieuws. "Ik was al meer dan tien jaar niet bij de tandarts geweest." De kosten: 2300 euro, een deel daarvan is inmiddels afgelost.
De schuld heeft grote impact. "Ik zie mijn broer minder, we voelen allebei dat het in de lucht hangt." Toch durft hij er niet over te beginnen: "Ik ben bang voor wat ze denken, ook omdat mijn vrouw en ik het niet breed hebben."
Nora el Abdouni, adviseur bij NZF, ziet dit soort problemen vaker. "Informele schulden hangen als een heet hangijzer boven de hoofden van mensen. Het brengt een bepaalde ongelijkwaardigheid in de sociale relaties die soms onbesproken blijft maar wel voelbaar is", zegt ze.
Informele deurwaarders
De schulden hebben soms verstrekkende gevolgen, zo blijkt ook uit veel andere gesprekken die werden gevoerd met mensen die informele schulden hebben. Ze leiden tot ruzie en intimidatie. Zo ziet het NZF 'informele deurwaarders' die wekelijks voor de deur staan om hun uitgeleende geld op te eisen.
"In sommige gevallen leidt dit tot zeer ongemakkelijke en vervelende situaties waarbij bedreigingen en chantage eerder regel dan uitzondering zijn", zo leest het rapport. Hierdoor voelen sommigen zich ook weer gedwongen om nieuwe schulden aan te gaan.
De schulden hebben bovendien effect op het welzijn van mensen, omdat ze kunnen leiden tot stress en lichamelijke en geestelijke gezondheidsklachten. Of er bijvoorbeeld voor zorgen dat kinderen niet de gewenste opleiding kunnen doen.
Tegelijkertijd is de financiële nood bij mensen die schulden aangaan soms hoog. Zo steken sommigen zich in de schulden om een uithuiszetting te voorkomen, of om te kunnen vluchten uit het buitenland. Ook voor levensonderhoud of een kapotte auto wordt soms geld geleend.
Bij veel moslims speelt mee dat ze geen leningen met rente aan mogen gaan, zeggen de onderzoekers. Daarom kloppen zij eerder aan bij familie of vrienden dan bij een officiële instantie.
Toeslagenaffaire
De groep mensen met problemen is divers: van alleenstaande moeders en ouderen tot jongeren of slachtoffers van de toeslagenaffaire. Hoe groot de groep precies is, is niet bekend. Uit een steekproef van NZF onder een kleine 1500 mensen die voor financiële hulp aanklopten bij het fonds, blijkt dat meer dan 60 procent informele schulden heeft, zegt El Abdouni.
Er moet volgens de onderzoekers meer onderzoek worden gedaan naar de problemen. Ook omdat mensen drempels ervaren als het gaat om het vinden van hulp. Zo weten schuldenaren vaak niet goed waar ze die hulp kunnen vinden en ontbreken er soms (digitale) vaardigheden om te zoeken naar een oplossing. Ook kiezen sommigen er bewust voor om het systeem te mijden, omdat ze zelf de regie willen houden.
