'Arbeidsmigratie lost personeelstekorten niet op'
Nog nooit was er in Nederland zo’n groot tekort aan arbeidskrachten als de afgelopen twee jaar. Met meer arbeidsmigranten wordt dat probleem op lange termijn niet kleiner maar juist groter gemaakt. Om de krapte op te lossen stelt het Centraal Planbureau in plaats daarvan onorthodoxe maatregelen voor.
Voor iedere 1000 inwoners van Nederland waren er in 2023 51 vacatures. Volgens het Centraal Planbureau is die arbeidskrapte ongekend hoog. Ter vergelijking: in 2013 waren er 13 vacatures per 1000 inwoners. Eind 2023 waren er 389.000 openstaande vacatures in Nederland. In vrijwel alle sectoren zijn er tekorten.
En daar moet de overheid wat aan doen, zo zegt het Centraal Plan Bureau in het Economisch Plan 2024, met economische vooruitzichten voor het komende jaar.
Arbeidsmigratie kan volgens het CPB op korte termijn een oplossing zijn om de krapte op te lossen. Het werkt volgens het CPB echter maar in een beperkt aantal sectoren en is op de lange termijn juist contraproductief.
Meer migranten maakt probleem groter
Volgens CPB-directeur Pieter Hasekamp jaagt de komst van arbeidsmigranten de economie verder aan. En is dat iets wat we juist niet nodig hebben nu.
"Het probleem zit in de grote vraag naar arbeidskrachten. Door voor meer aanbod te zorgen via arbeidsmigratie los je het probleem tijdelijk op. Maar deze mensen en hun gezinnen kopen ook een huis, hebben zorg en onderwijs nodig. En dat jaagt de vraag naar arbeidskrachten nog verder aan."
Hoger minimumloon werkt
CPB denkt dat er wel ruimte is voor technici en ict’ers uit het buitenland, maar dat er kritisch moet worden gekeken naar sectoren waar veel laagbetaalde arbeidsmigranten werken.
"Het zijn politieke keuzes", zegt Hasekamp. "Door het minimumloon te verhogen is arbeid ook van migranten duurder geworden."
Voor sectoren met minder geschoolde en laagbetaalde arbeidsmigranten, zoals de vleesverwerkende industrie en distributiecentra, gaan met zo'n gestegen minimumloon de kosten om iets te produceren omhoog. Daarmee komt de winstgevendheid onder druk te staan.
En daarmee wordt Nederland mogelijk minder interessant als vestigingsplaats voor dit type bedrijven.
Daarmee komen dan mogelijk minder laaggeschoolde arbeidsmigranten naar Nederland.
Geen subsidies maar boetes
Volgens Hasekamp moet de oververhitte arbeidsmarkt worden aangepakt door de vraag naar arbeid te verminderen. Hij denkt dat dat kan door belastingen te verhogen en minder genereus te zijn met subsidies.
"Bijvoorbeeld bij de energietransitie. Dan kan je zoals nu gebeurt kiezen voor subsidies. Maar je kan het ook stimuleren via beprijzing en strenge normen."
In plaats van een subsidie voor een bedrijf om te verduurzamen, moet er dan bijvoorbeeld een verplichting of een heffing komen als je dat niet doet. "Dan zal de activiteit van bedrijven wat worden afgeremd en zal er minder worden geproduceerd. Maar dan kan er wel ruimte ontstaan op de arbeidsmarkt."
Uitgaven lopen hard op
En minder subsidies zou volgens het CPB ook een goede zaak zijn om de overheidsfinanciën onder controle te houden. Hasekamp verwacht dat het overheidstekort hard gaat oplopen als het uitgavenpatroon niet verandert.
"De overheid gaat de komende jaren 45 miljard euro extra uitgeven terwijl de inkomsten niet stijgen. Daarmee stimuleert de overheid de economie dis al oververhit is. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden."