Arnhem koopt schulden van armste inwoners op

"Dat geld hebben we bij particuliere stichtingen in Arnhem opgehaald. Het gaat om een schenking, dus we hoeven niets af te lossen", zegt Lauriks. De schulden uit de spaarpot van de gemeente (algemene reserves) betalen kan niet. "Je bent aan allerlei juridische regels gebonden. Je kunt niet zomaar met gemeentegeld particuliere schulden overnemen als je de gezinnen niet laat terugbetalen."

Drie criteria

De gezinnen wonen allen in de wijk Immerloo II, volgens onderzoek de wijk met de armste postcode in Nederland. "Er zijn drie criteria. Ze moeten een grote betalingsachterstand hebben, meerdere schuldeisers hebben en kinderen hebben." Andere inwoners van de gemeente vallen voorlopig buiten de boot bij het experiment dat twee jaar duurt.

"Ik zou het liefst iedereen met schulden in de stad helpen. Maar dat kan nu niet. Dit experiment is ook bedoeld om aan te tonen dat de manier waarop we nu als overheid en maatschappij met schulden omgaan niet werkt", zegt Lauriks.

Bij het oplossen van schulden zijn verschillende partijen betrokken.  Van schuldhulpverleners tot de fiscus en van gemeenten tot incassobureaus. "Nederlandse gezinnen hebben gezamenlijk 3,5 miljard aan schulden. Maar er wordt elk circa 17 miljard euro aan kosten gemaakt voor het oplossen van problematische schulden", zegt de Arnhemse wethouder, verwijzend naar een onderzoek uit 2011. 

Gesprekken met schuldeisers

Het is volgens hem dus goedkoper om die schulden af te lossen, als gemeente. "We zijn al ruim een jaar met de voorbereiding van dit experiment bezig. Zo hebben we met grote schuldeisers als energieleveranciers en zorgverzekeraars gesproken. Wij zijn bereid de schulden op te kopen, als jullie ook een bepaald percentage kwijtschelden. Dat hebben veel partijen gedaan."

De gezinnen die geholpen worden, kunnen nu 'fris' aan de toekomst gaan werken. "Schulden zorgen vaak voor veel stress en een mensonwaardig bestaan. Mensen hebben geen toekomstperspectief."

Nadenken over keuzes onmogelijk

De schulden nemen zoveel ruimte in hun hoofd over dat nadenken over andere keuzes onmogelijk wordt, aldus Lauriks. "Schulden nemen langzaam je hele leven over. Mensen worden ziek, verliezen vaak hun baan door de stress. Ze worden bij ons experiment gekoppeld aan een coach die hen twee jaar gaat helpen. Welke gemeentepotjes en toeslagen zijn er bijvoorbeeld, waar ze mogelijk recht op hebben. En hoe kom je eventueel aan een (beter) betaalde baan?"

Sommige mensen hebben schulden doordat ze geld uitgeven aan te dure producten, zoals luxe tv's, een dure auto en allerlei abonnementen. Anderen zitten in de schulden, terwijl ze al zuinig leven. Hun inkomen is echter te laag om een woning, eten en zorgverzekering te kunnen betalen.

"We kijken niet naar de manier waarop mensen in de schulden zijn gekomen. Mensen die schulden hebben, zijn niet schuldig. Het gaat er niet om hoe je in de problemen komt, het gaat erom hoe je eruit komt."

Schaamte

De gezinnen die nu benaderd zijn, reageren wisselend enthousiast. "Er is weinig vertrouwen naar de overheid. Er komt iemand met een aanbod langs dat te mooi om waar te zijn lijkt. En er is veel schaamte, dus mensen vinden het lastig om over hun schuld te praten. Vaak liggen binnen ook allerlei ongeopende enveloppen."

Als het aan de wethouder ligt is het experiment succesvol als mensen uit de schulden blijven en minder vaak ziek zijn of werkloos zijn. Maar het risico bestaat dat mensen eerder schulden aangaan, als ze weten dat die schuld opgekocht wordt door de gemeente.

Grondwettelijke plicht

"Dat risico bestaat. Maar ik ken weinig mensen die zeggen, het is het mij waard om afgesloten te worden van gas, water, licht om een dure tv te kunnen kopen die de gemente uiteindelijk afbetaalt. Bovendien staat in de grondwet dat de overheid moet zorgen voor een zeker en menswaardig bestaan. En het lukt ons tot nu toe niet om aan deze plicht te voldoen", zegt Lauriks.