Natuur 'diep in het rood', uitstoot stikstof moet veel harder omlaag dan gedacht
De uitstoot van stikstof moet nog veel sterker dalen om de natuur te sparen dan eerder werd gedacht. Dat is de belangrijkste conclusie van een nieuw rapport van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat vandaag naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Eerder werd al duidelijk dat de natuur in Nederland zeer kwetsbaar is voor stikstofuitstoot. Maar uit het nieuwe onderzoek blijkt nu dat zelfs als het huidige beleid volledig uitgevoerd wordt, de natuur nog altijd onvoldoende kan herstellen. De wettelijke doelen die zijn gesteld zijn dan ook waarschijnlijk niet haalbaar, concludeert het RIVM.
Het daadwerkelijk halen van de wettelijk afgesproken doelen "lijkt ons een hele zware opgave", zegt RIVM-onderzoeker Wim van der Maas. Desgevraagd beaamt hij dat het halen van het stikstofdoel in 2035 "niet erg realistisch" is. Ook het doel voor 2025 wordt niet gehaald.
'Diep in het rood'
"De natuur staat diep in het rood", zegt demissionair landbouwminister Christianne van der Wal in een reactie. Voor een gezonde en sterke natuur zijn extra maatregelen nodig. Dit rapport toont de omvang aan van wat nog nodig is, en de conclusies liegen er niet om." Volgens Van der Wal betekent dit een belangrijke taak voor het nieuwe kabinet, omdat die extra maatregelen zal moeten nemen.
"Dat kunnen allerlei maatregelen zijn op het gebied van natuurherstel, en op het gebied van het reduceren van stikstof. Het rapport laat ook zien dat we op weg zijn. We lagen eigenlijk ook gewoon op koers richting die doelen, ook in 2025. Maar ja, na dit onderzoek, dat stelt dat de natuur nog gevoeliger is, zul je dus ook weer meer moeten doen", aldus de minister.
Het RIVM schreef het nieuwe rapport in opdracht van het ministerie. De reden is dat een jaar geleden uit ander onderzoek bleek dat de natuur sterker reageert op stikstofuitstoot dan lang werd aangenomen. De vervolgvraag was wat dit nieuwe inzicht zou moeten betekenen voor het stikstofbeleid.
Ingrijpende maatregelen
Om hier antwoord op te kunnen geven, is het eerst van belang om te weten hoe de inzichten vertaald kunnen worden in betere doelstellingen voor stikstofreductie. Het RIVM heeft daarbij niet gekeken naar maatregelen, die het halen van die doelen dichterbij kan brengen.
Maar, schrijft het RIVM, "gezien de grote emissiereductie die nodig is om de gestelde doelen te halen, zullen de benodigde maatregelen voor het behalen van de doelen ingrijpend zijn."
Teveel stikstof is schadelijk voor de natuur en voor de gezondheid van mensen en de kwaliteit van bodem en water. Om de stikstofuitstoot naar beneden te brengen, zijn niet alleen al maatregelen genomen in de landbouw, maar ook in de bouw, de industrie, en de verkeers- en vervoerssector.
Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat het ingezette beleid wel bijdraagt aan minder overbelasting van bedreigde natuur. De maatregelen uit het al eerder ingezette Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) zorgen ervoor dat de stikstofneerslag naar beneden gaat.
Maar zelfs als de afspraken uit dit Programma volledig worden nagekomen, is het dus nog steeds niet genoeg om aan de wet te kunnen voldoen, zegt Van der Maas.
Video: Een nieuw rapport van het RIVM brengt slecht nieuws voor het nog aan te treden kabinet. Om kwetsbare natuur te beschermen tegen de gevolgen van een overschot aan stikstofuitstoot zijn méér maatregelen nodig. Maar het kabinet wil juist minder doen.
Wettelijke doel, hoe zit het ook alweer?
In het stikstofdossier gaat het vaak over de zogenoemde Kritische Depositie Waarde (KDW). Dat is een internationaal wetenschappelijk vastgestelde maat voor stikstofneerslag. Oftewel: de hoeveelheid stikstofdepositie waarboven de natuur risico loopt op schade.
Het wettelijke doel is om 74 procent van de kwetsbare natuur onder de KDW te brengen, maar dat gebeurt maar met 40 procent in 2035, zo blijkt uit het nieuwe rapport. Het nieuwe kabinet wil overigens stoppen met de KDW. "De Kritische depositiewaarde gaat uit de wet en wordt vervangen door een juridisch houdbaar alternatief", staat in het onderhandelaarsakkoord van het kabinet.
Het RIVM benadrukt wel dat ook als het niet lukt om in gebieden onder die KDW te komen, het huidige beleid er wel toe leidt dat de natuur langzaam beter wordt. Hoe dan toch de natuur nog verder kan herstellen, tot natuurgebieden weer echt gezond genoemd kunnen worden, is aan een nieuw kabinet.
Gebiedsgericht
Het RIVM heeft ook bekeken of er een verschil is tussen een aanpak met algemene doelen, of een aanpak waarbij meer gebiedsgericht gewerkt wordt. Uit de analyse blijkt dat een gebiedsgerichte aanpak beter werkt om de bedreiging van de natuur tegen te gaan.
Als alleen de uitstoot van ammoniak uit stallen en uit het veld wordt tegengegaan, en niet wordt gekeken wáár die emissiereductie plaatsvindt, zal die uitstoot sterker moeten dalen dan wanneer er gekeken wordt waar de reductie het meeste effect heeft.
Het RIVM wil zich verder niet wagen aan de vraag welke boodschap er uitgaat van dit nieuwe rapport richting de politiek in Den Haag. Het gaat om een 'verkennende studie naar de invloed van de meest recente inzichten en ontwikkelingen'. Ook zijn er, zoals gezegd geen maatregelen doorgerekend, die de uitstoot kunnen laten dalen.