RIVM: omwonenden Tata Steel worden sneller ziek en gaan 2,5 maand eerder dood

"We hebben heel expliciet gemaakt dat deze relatie er is, dat is het nieuwe van dit rapport", zegt Leendert Gooijer, onderzoeker bij het RIVM. "We hebben een overzicht gemaakt van verschillende stoffen die worden uitgestoten via de lucht. De conclusie is dat er een directe relatie is tussen die stoffen en negatieve gezondheidseffecten."

Longkanker

Een van de belangrijkste conclusies: door de uitstoot van fijnstof en stikstofoxiden door Tata Steel is de verwachte levensduur daar 2,5 maand korter.

Ook de kans op longkanker is in Wijk aan Zee groter dan wanneer die uitstoot er niet zou zijn. Ongeveer 4 procent van de nieuwe gevallen per jaar wordt veroorzaakt door deze uitstoot.

Vooral Wijk aan Zee getroffen

Duidelijk is dat de inwoners van omringende dorpen als Wijk aan Zee, Beverwijk en IJmuiden veel last hebben van Tata Steel. Alle inwonersaantallen bij elkaar opgeteld, gaat het om bijna 118 duizend mensen.

Hoe dichterbij men woont, hoe meer klachten zich voordoen. Deze klachten lopen uiteen van geluidshinder tot slapeloosheid en van geuroverlast tot astma (bij kinderen). Maar liefst 80 procent van de inwoners van Wijk aan Zee, het dorp dat tegen Tata Steel aan ligt, heef last van geur, stof en geluid.

'Hoort er niet bij'

Het RIVM wil zelf geen waardeoordeel aan deze cijfers verbinden ('dat is aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat'), maar zegt wel: "Dat percentage is echt heel hoog. Er is veel druk op de gezondheid en de gezonde leefomgeving nabij Tata Steel. Ik zou niet zeggen 'dat hoort erbij' als je naast zo'n bedrijf woont."

Ter verduidelijking, het RIVM (Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu) richt zich in dit rapport op hinder door stof, stank én geluid. Verder onderzocht het RIVM de huidige uitstoot via de lucht van fijnstof, stikstofdioxide, PAK's (schadelijke stoffen die kankerverwekkend zijn) en lood van het terrein van Tata Steel.

Binnen de normen

Van deze stoffen is namelijk al bekend dat ze slecht zijn voor de gezondheid, en er is voldoende wetenschappelijke informatie beschikbaar.

Opvallend hierbij is dat Tata Steel de wettelijke normen omtrent emissies niet overschrijdt.

Uitstoot verleden?

Deze tweeënhalve maand en 4 procent zijn gebaseerd op een doorberekening naar de toekomst, aan de hand van de huidige uitstoot. Decennia geleden stootte Tata Steel nog veel meer fijnstof en giftige stoffen uit. Een ziekte als kanker kan zich pas na vele jaren (decennia) openbaren. Hoeveel meer mensen nú kanker hebben vanwege die uitstoot uit het verleden is daarom niet te zeggen.

"Voor het eerst is er nu een causaal verband aangetoond", reageert Ruth van de Moesdijk, directeur Health bij Tata Steel. "Dat er wordt geconstateerd dat bewoners rondom Tata een kortere levensduur hebben, raakt me."

Windscherm en afzuiginstallatie

Van de Moesdijk benadrukt dat er verschillende projecten en plannen lopen om de uitstoot te verminderen. Zo wordt er onder andere gewerkt aan een ontstoffingsinstallatie voor de Pelletfabriek, die moet eind dit jaar af zijn.

Ook moet er een extra afzuiginstallatie komen bij de Hoogovens en de staalfabriek. "En we hopen dit jaar nog te starten met de bouw van een groot windscherm om de verspreiden van stoffen verder te beperken."

2045: CO2-neutraal

Volgens Van de Moesdijk doet Tata Steel met deze maatregelen meer dan wat wettelijk vereist is. "We blijven ons hier ook voor inzetten. In 2045 willen we CO2-neutraal zijn."

Eerder maakten we deze video over de staalreus:
(tekst loop verder onder video)

Het lijvige rapport van het RIVM baseert zich op bestaande data en eerdere onderzoeken. Niet alleen van het RIVM zelf, maar ook van de GGD en Nivel (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg). Voor dit rapport zijn geen nieuwe metingen gedaan.

Handvatten reductie

Het RIVM doet ook geen concrete aanbevelingen over hoe gezondheidseffecten het best teruggedrongen kunnen worden. "Dat is aan het ministerie, dit rapport geeft hen handvatten", zegt onderzoeker Leendert Gooijer. "Als je de uitstoot gaat reduceren, zorg dan dat het om de bronnen gaat die invloed hebben op het leefniveau. Wij bieden nu dat inzicht."

In een reactie zegt Vivianne Heijnen, demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, dat er een zogeheten expertgroep in het leven is geroepen. "Die gaat specifiek naar de situatie rondom Tata Steel kijken; hoe kunnen we de gezondheid daar gaan verbeteren?" 

"Het is niet acceptabel dat er door effecten van de industrie daar een flinke levensduurverkorting is", zegt Heijnen. "Want dat betekent in de praktijk dat er mensen zijn die eerder ziek worden en andere klachten zoals astma krijgen. Dus wij vinden echt ook als kabinet dat het beter moet.

Europees verband

Daarom zegt Heijnen met Tata Steel "maatwerkafspraken" te gaan maken, die moeten "gezondheidswinst" opleveren.

Ook kijkt ze "in Europees verband" of er maatregelen genomen kunnen worden. Het uitvoeren van verbeterplannen is lastig, zo stelt Heijnen, want: "Als je kijkt naar de wettelijke kaders, dan voldoet Tata daaraan. Ik heb geen wondermiddel om het meteen vandaag op morgen op te lossen."

Jeroen Olthof, gedeputeerde voor Leefomgeving, Milieu en Gezondheid in provincie Noord-Holland zegt: "Het RIVM-onderzoek bevestigt de noodzaak voor een gezondere leefomgeving van de inwoners van de IJmond en het beleid dat wij als provincie daarvoor voeren." 

Betere wet- en regelgeving

Een uitgebreide reactie volgt later nog, maar de provincie Noord-Holland zegt alvast te blijven werken aan het aanscherpen van vergunningen, het strakker houden van toezicht en strenger handhaven. "En de provincie blijft benadrukken dat gezondheid beter in de wet- en regelgeving vastgelegd moet worden", aldus Olthof.