'Autonomen' luisteren naar niets of niemand – en dan staat de deurwaarder op de stoep

In vrijheid leven volgens je eigen regels, dat is het ultieme doel van autonomen. Ze geloven dat ze niet aan financiële verplichtingen hoeven te voldoen waar ze nooit toestemming voor hebben gegeven, zoals het betalen van belasting of van een verkeersboete.

Sommigen gaan nog een stapje verder en verklaren hun huis tot ambassade en denken dat de overheid dan niets over ze te zeggen heeft.  

'Ik hoef niets van u aan te nemen'

Hoe dat uitpakt in de praktijk? Op Twitter gaat een filmpje rond waarop de worsteling van een deurwaarder te zien is. Hij slaagt er totaal niet in een principiële wanbetaler duidelijk te maken dat hij haar auto in beslag gaat nemen omdat ze een schuld heeft bij Ziggo en de rechter uitspraak heeft gedaan. Haar reactie:

'Dit pasje is niet geldig, dus ik hoef hier niet op te antwoorden.'

'U bent onrechtmatig op mijn terrein.'

'U werkt op eigen titel, dat weet u donders goed.'

'Wij hebben geen contract samen dus ik hoef niets van u aan te nemen, zo werkt dat.'

Uiteindelijk vertrekt de deurwaarder maar weer, nadat hij heeft aangekondigd de politie te zullen bellen.

Deurwaarders krijgen de laatste tijd vaker te maken met mensen die zichzelf autonoom of soeverein verklaren. Soms blijft het bij een zinloze discussie zoals die hierboven, maar soms gedragen ze zich ronduit intimiderend of agressief. In het algemeen is de agressie tegen gerechtsdeurwaarders toegenomen, zegt de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders.

Geert-Jan Dümmer, docent bij een opleidingscentrum voor onder meer deurwaarders, ziet in de fiscale wereld een stijging van deze principiële betaalweigeraars. Cijfers heeft hij niet, wel signalen.

Voor hem is het overigens geen nieuw fenomeen. "Het was een tijd een stuk minder, maar na coronatijd is er weer een opleving. Het lijkt of meer mensen nu afstand van de overheid nemen." Dat sentiment ziet de AIVD ook, die ook spreekt van anti-overheidsextremisme. 

Geen belasting, wel toeslagen

Dümmer: "Voor deurwaarders en overheden is het probleem dat er geen discussie met autonomen te voeren valt. Daarbij filmt een deel van hen elk contact met een overheidsdienaar en gooit het op internet. Ook willen ze geen belasting betalen, maar wel alle bijstand, toeslagen en aftrekmogelijkheden benutten, dat roept frictie op." 

Terwijl het bij het deurwaarderswerk juist de bedoeling is contact te maken en hulp te bieden, adviseert Dümmer in dit soort gevallen een andere manier van benaderen: met zo min mogelijk contact, en met inzet van 'administratieve invorderingsinstrumenten', bijvoorbeeld geld inhouden via het inkomen of de bankrekening.   

1,5 miljoen eisen

Hoe je autonoom wordt, leer je op websites en in speciale groepen op berichtendienst Telegram. Een belangrijke eerste stap is het 'contract' met de overheid opzeggen. Daarvoor bestaan allerlei zeer ingewikkelde voorbeeldbrieven vol met Latijnse termen om naar bijvoorbeeld de Belastingdienst te versturen.

Een veelgebruikte variant is een brief om 1,5 miljoen euro te eisen, de zogenoemde geboortetrust. Het idee: achter de Belastingdienst schuilt een geheim 'Trustfonds' dat onder meer wordt beheerd door de koning. Daarin stopt de staat voor elke pasgeborene 1,5 miljoen. En dat kun je opeisen.

8600 belastingplichtigen

Dat 'geheime Trustfonds' waar autonomen tevergeefs een beroep op doen, bestaat natuurlijk niet, zoals de rechter vorig jaar nog bevestigde nadat elf mensen zich daar hadden gemeld omdat ze maar geen antwoord kregen op hun claim. Alleen, de Belastingdienst heeft daar ondertussen wel onnodig werk van.

Een woordvoerder zegt tegen RTL Nieuws dat volgens de laatste cijfers van half mei 8600 belastingplichtigen aanspraak denken te maken op een geboortetrust. "Brieven die binnenkomen van mensen die hun geboortetrust opvragen moeten worden beantwoord met een ontvangstbevestiging. Wij doen verder niets met dergelijke brieven, maar het kost dus wel capaciteit."

Boetes of nadelige rekeningen in een blauwe envelop worden door autonomen retour afzender gestuurd, soms voorzien van beledigingen of wetteksten. Voor wie het papierwerk te ingewikkeld vindt, is er hulp - tegen betaling. In de vorm van een cursus, een handleiding of administratieve hulp. Er wordt dus ook geld verdiend aan autonomen in wording. 

De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders maakt zich zorgen om mensen met schulden die zich aangetrokken voelen tot deze groep van principiële wanbetalers. "Mensen met schulden kunnen financieel kwetsbare mensen zijn. Dan is het gevaarlijk om te denken: ik hoef niet te betalen en ik heb daar juridische gronden voor", zegt een woordvoerder. "Online en via Telegram wordt informatie uitgewisseld over zogenaamde juridische gronden, maar die veegt de rechter zo van tafel. Ons advies is: ga het gesprek aan als je een deurwaarder aan de deur hebt. Dan kan er worden gewerkt aan het oplossen van de schulden."

Nadja Jungmann, bijzonder hoogleraar schuldenproblematiek aan de Universiteit van Amsterdam, deelt de zorg dat een beweging als deze voor mensen met schulden als een uitweg kan klinken. "Als we iets weten over schuldenproblematiek is het dat het mensen moedeloos en radeloos maakt. Als je dat bent, dan zoek je een strohalm. Wat het ingewikkeld maakt, is dat in brede zin het wantrouwen in de overheid lijkt te groeien. En dat schuldhulpverlening juist vooral door de overheid geregeld wordt."  

Jungmann waarschuwt dat het belangrijk is te blijven proberen tot deze groep door te dringen. "Als dit in aantal toeneemt, moeten we daar andere manieren voor vinden. Juist als je dit echt tot in de kern gelooft, tot schulden aan toe, dan ligt er een grote opdracht om in contact te komen, ook als dat moeilijk is. Een deurwaarder moet niet te snel alleen naar de bevoegdheden grijpen als oplossing."