Hoe Pieter Omtzigt de formatie op z'n kop zette: 'Uitgemaakt per app'
Verbazing én teleurstelling in de reacties van de politieke kopstukken van PVV, VVD en BBB op het bericht dat NSC-leider Pieter Omtzigt deze formatieronde beëindigde. De frustratie daarover is groot vanwege het waarom, maar ook vanwege de manier waarop. "Wij kregen een appje terwijl wij daar zaten."
Afgelopen maandag begon een nieuwe week in de onderhandelingen. De deadline van de gesprekken nadert want de Tweede Kamer moet de week daarna worden geïnformeerd. Het wordt daardoor steeds spannender.
Volgens betrokkenen worden er goede gesprekken gevoerd op een geheime locatie, namelijk het ministerie van Justitie van VVD-leider Dilan Yesilgoz.
Die goede gesprekken zijn voor Geert Wilders reden om aan te kondigen dat hij erover zal tweeten. Als hij 's avonds een optimistische tweet over de onderhandelingen de wereld instuurt, liken BBB-leider Caroline van der Plas en VVD’er Yesilgoz die vrijwel direct. Maar een reactie van Omtzigt blijft uit. Het blijkt – zoals politieke koffiedikkijkers al vrezen – een teken aan de wand.
De volgende dag wordt er - zonder informateur Plasterk maar met secondanten - wederom op het ministerie gesproken over een nieuw kabinet.
Vermoeid
Die middag, het is 15.30 uur, vertrekt Omtzigt. Hij zegt moe te zijn en te moeten nadenken. Op de vraag wat hij gaat zeggen als hij journalisten tegenkomt, komt geen duidelijk antwoord. Op de vraag: je gaat toch niet zeggen dat je eruit stapt, komt geen duidelijk nee.
Na zijn vertrek begint Omtzigt een mail te schrijven waarin hij zijn achterban uitlegt waarom hij de formatie laat stranden.
NSC wil het besluit dezelfde dag nog toelichten aan journalisten van de Volkskrant, het AD en de NOS. Op een hotelkamer in Den Haag legt Omtzigt de journalisten uit dat hij uit deze formatieronde zal beëindigen vanwege grote financiële tegenvallers.
Stoppen
Bij de betrokkenen van de formatie komen er vanaf dat moment ook druppelsgewijs signalen binnen dat Omtzigt zich opmaakt om aan te kondigen te zullen stoppen. Duidelijk wordt dat de NOS bezig is met het opzetten van een live-uitzending.
Om 19.12 uur leest Caroline van der Plas in een artikel op de site van de NOS dat Omtzigt stopt met onderhandelen. Vlak na de publicatie van dat artikel, informeert Omtzigt informateur Plasterk en zijn medeonderhandelaars over zijn besluit. Er verschijnt een bericht van Omtzigt in de groepsapp. "Ook wij kregen een appje, terwijl we daar zaten", zegt PVV-leider Wilders.
Omtzigt schrijft dat hij voor dit moment wil stoppen met de gesprekken. En dat Ronald Plasterk aan zijn verslag kan gaan schrijven. "En nog zoiets als: dank voor de fijne samenwerking", zegt een betrokkene. Een andere bron zegt dat Omtzigt 'het heeft uitgemaakt per app'.
Geschoffeerd
De partijleiders voelen zich buitengewoon geschoffeerd door de handelswijze van de NSC-voorman. Niemand reageert op de app van Omtzigt.
De woede zit hem er ook in dat de omvang van de tegenvallers, waarvan Omtzigt zo van geschrokken zegt te zijn, nog volstrekt onduidelijk is. "Het gaat om 300 pagina's rijp en groen met mogelijke tegenvallers. Niks daarvan staat vast", aldus een ingewijde.
Smoesje
Volgens een bij de formatie betrokken bron heeft Omtzigt iets aangegrepen om er tussenuit te knijpen. Want op de rechtsstaat heeft hij tijdens de gesprekken zijn zin gekregen. En ook over het navolgen van Europese regels zouden ze er wel uitkomen. Net als op het terrein van de overheidsfinanciën. "Ook daar was er perspectief op overeenstemming. Alle seinen stonden op groen, er was geen reden om te denken dat we er niet uit zouden komen."
Daarna is er ook geen contact meer geweest met Omtzigt, zegt BBB’er Van der Plas. "Nee, ik heb gekeken naar Humberto." Ze is teleurgesteld over het vertrek van haar vroegere kompaan. "Het is net als een huwelijk, je gaat niet na elk misverstand of discussie een scheiding aanvragen", zegt Van der Plas.
Waarom Omtzigt de formatie verliet: honderden pagina's aan financiële tegenvallers en wensen
Hoe verder?
Over hoe het verder moet, hullen de partijen zich nog in stilzwijgen. VVD, BBB en PVV wachten allereerst af of Omtzigt vanavond komt opdagen bij een gesprek dat informateur Plasterk met de vier partijen wil voeren. De NSC-voorman liet eerder weten de uitnodiging af te slaan.
De weigering van Omtzigt om daar op te komen dagen, schiet de andere drie in het verkeerde keelgat. Niet komen opdagen zou schofterig zijn, onfatsoenlijk en onwelwillend, klinkt het in die partijen. Omtzigt moet toch vertellen wat hij nu verder wil?
Grillen
Vervolgens kijken de andere partijen ook naar Wilders. Zijn PVV is de grootste partij en moet dus het voortouw nemen. Hij wordt geacht een rondje te maken met de andere partijen om te peilen wat die willen. Kan Plasterk blijven of moet er een nieuwe informateur komen? En wat wordt dan de opdracht aan die informateur?
Allemaal zaken waarvan nu nog volstrekt onduidelijk is wat men wil. Wat wel vaststaat is dat Plasterk nog met een verslag zal komen en dat daarover in de Tweede Kamer een debat zal worden gevoerd. Een debat waarbij ongetwijfeld NSC-leider Omtzigt stevig zal worden gegrild.