Jongeren slechter in lezen door chatten: 'Doen het te vluchtig'
Jongeren blijken steeds slechter te kunnen lezen. Dat heeft verschillende oorzaken, zeggen experts. De toename van online chatten is er een van, blijkt uit nieuw onderzoek. "Het echt grondig lezen van teksten wordt minder getraind."
Online chatten heeft een negatieve impact op de leesvaardigheid, bewijst onderwijsonderzoeker Hans Luyten van de Universiteit Twente.
Online chatten
Hij deed onderzoek naar de leesvaardigheid van jongeren in 63 landen op basis van de Pisa-onderzoeken in 2009 en 2018, een internationaal vergelijkingsonderzoek dat de kennis van 15-jarigen test op onder meer lezen. Het viel Luyten op dat er een sterke relatie is tussen de toename per land van online chatten onder jongeren en de afname van hun leesvaardigheid.
De onderzoeker concludeerde ook dat jongeren zich steeds minder bewust zijn van handige 'leesstrategieën'. "Met chatten gebruik je vooral vluchtige leesstrategieën zoals scannen en skimmen van teksten, wat ten koste gaat van het diep lezen", zegt hij.
1 op 4 risico laaggeletterdheid
De uitkomsten van het Pisa-onderzoek in 2018 waren zorgwekkend. Het onderzoek liet zien dat bijna een kwart van de Nederlandse jongeren niet leest op het niveau dat nodig is om goed te kunnen functioneren op school of in de maatschappij. Nog nooit daalde de leesvaardigheidsscore zo hard. De Nederlandse jongeren scoorden lager dan alle voorgaande jaren en ook voor het eerst gemiddeld lager dan in de 15 EU-landen.
Het digitale tijdperk roept oppervlakkigheid op, waarschuwt Luyten. "In landen waar chatten steeds meer is toegenomen, zie je dat de leesprestaties achteruitgaan. In Japan en Indonesië was de toename van chatten het grootst en de daling in leesvaardigheid het sterkst."
Leesmotivatie
De toename van online chatten is niet de enige verklaring, zegt Joyce Gubbels. Zij is senior onderzoeker bij het Expertisecentrum Nederlands en evalueert onderwijssystemen wereldwijd. "Het gaat altijd om een combinatie van factoren. Zo zien we dat jongeren steeds minder gemotiveerd zijn om te lezen; hun leesmotivatie is tussen 2009 en 2018 achteruitgegaan."
Volgens Gubbels komt dat onder andere door de manier waarop taalles wordt gegeven in het onderwijs. "Kijk bijvoorbeeld naar het vak begrijpend lezen. Nu wordt een leerling gevraagd de tekst te lezen en de hoofdgedachte op te schrijven, maar dat moet je breder aanpakken."
"Ga met de leerling een gesprek aan over zo'n tekst, vraag leerlingen wat ze van zo'n tekst vinden en waarom ze denken dat de auteur bepaalde keuzes heeft gemaakt. Dan wakker je plezier aan."
Grote zorgen
In april van dit jaar trok de Onderwijsinspectie aan de bel: te veel leerlingen verlaten de basisschool zonder basisvaardigheden als lezen, schrijven en rekenen onder de knie te hebben. Voor de coronacrisis haalde 27 procent van de leerlingen in groep 8 niet het minimaal afgesproken schrijfniveau. En ook later blijven dus de problemen: een kwart van de 15-jarigen kan niet lezen op basisniveau.
De inspectie vraagt om structurele veranderingen in het onderwijs. "Als het gaat om het thema leesvaardigheid valt er nog een wereld te winnen", zegt een woordvoerder. Zo moet er meer aandacht komen voor de professionalisering van docenten. "In Nederland wordt weinig aandacht besteed aan vakinhoudelijke bijscholing zoals het geven van goede schrijf- of rekenlessen. De scholing is vooral didactisch van aard: hoe zorg je dat je les geeft? Dat kan anders."