Brood, pasta en margarine (nog) duurder door oorlog in Oekraïne
Het is al enige tijd schrikken bij het afrekenen van een kar vol boodschappen en de komende tijd zal die schrik alleen maar groter worden. Door de Russische invasie van Oekraïne worden pasta, brood, groente en ook vlees nog duurder, verwachten experts.
Al voor de inval waren de voedselprijzen wereldwijd heel hoog, benadrukt Nadia Menkveld, landbouweconoom bij ABN Amro. In februari werd voedsel 4,6 procent duurder in Nederland, blijkt uit de Europese inflatiecijfers.
Dat kwam door een samenloop van omstandigheden: de hoge prijzen voor energie, graan, zuivel, plantaardige oliën en veevoer. Daarnaast werden de coronamaatregelen opgeheven, met extra vraag als gevolg.
Hoge prijzen doorberekenen
"Eigenlijk was er al voor de invasie sprake van een perfect storm: alles stijgt gewoon, dat is wel uitzonderlijk", zegt Menkveld. Want de hoge graanprijs bijvoorbeeld, heeft weer gevolgen voor die van pasta, meel en brood. Bakkers moeten het namelijk ook gaan doorberekenen aan hun klanten.
"Een ton tarwe kost op dit moment 360 euro, een stijging van 26 procent ten opzichte van de dag voor de invasie."
De Russische inval in Oekraïne op 24 februari verergerde de situatie alleen maar. "Een ton tarwe kost op dit moment 360 euro, een stijging van 26 procent ten opzichte van de dag voor de invasie", vertelt Vito Martielli, senior analist graan en oliezaden bij Rabobank. "Een extreme stijging en een buitengewoon hoge prijs."
De reden: Oekraïne en Rusland zijn twee van de grootste exporteurs ter wereld, volgens Martielli samen goed voor 30 procent van de wereldwijde graanexport. Dat de prijzen zo hoog zijn, komt onder meer omdat veel export via de Zwarte Zee gaat, waar de Oekraïense havens nu geblokkeerd zijn, vertelt Martielli.
Waar handelaren zich nu de meeste zorgen over maken is hoe lang de oorlog zal duren. "Zal deze ook impact hebben op het nieuwe oogstseizoen, dat start in juli van dit jaar?"
Belangrijke leverancier van maïs
Ook maïs werd in de afgelopen week veel duurder, 14 procent. En daar gaat de Nederlandse economie direct last van krijgen, vertelt Martielli. Graan importeren we namelijk vooral uit andere EU-lidstaten.
Maar zestig procent van al de maïs die we importeren, komt uit de Oekraïne. "Dus je kunt je voorstellen dat dit impact gaat hebben", vertelt de analist. Maïs wordt namelijk veel gebruikt in voer voor varkens, kippen en ander vee.
Toch is het niet zo dat de enorme prijsstijgingen op de wereldmarkt een op een worden doorberekend aan de consument, nuanceert Menkveld. In de keten van akker tot schap in de winkel worden de prijsschommelingen flink gedempt.
"Het kan niet anders dat je daar later in de keten iets van gaat merken, op een gegeven moment kunnen bedrijven niet anders."
"Bedrijven hebben voorraad en zijn ook best bereid om even wat in te leveren op hun marge", vertelt Menkveld. "Of en wanneer de stijgingen wel worden doorgerekend aan de consument is lastig te zeggen."
"Maar we zien al best lang dat de prijzen hoog zijn en het kan niet anders dat je daar later in de keten iets van gaat merken, op een gegeven moment kunnen bedrijven niet anders", zegt de econoom.
Prijzen zeer waarschijnlijk omhoog
Prijsschommelingen in de voedselketen beginnen altijd bij grondstoffen, maar komen uiteindelijk via handelaren en verwerkers (zoals bakkers) uit in de winkels, vult Martielli aan. "En ze gaan zeer waarschijnlijk omhoog."
Dat zal ook gelden voor producten waar plantaardige olie inzit. Oekraïne is een belangrijke exporteur van twee belangrijke bronnen hiervoor, zonnebloemen en raapzaad. In januari werd margarine al 10 procent duurder, schrijft ABN Amro in een rapport.
"De komende weken zijn erg belangrijk", weet directeur Lars Schipper het bedrijf Oiltrade uit Werkendam. "Dan moet er gezaaid worden voor de nieuwe oogst. Als dat niet lukt, valt er later dit jaar niets te oogsten. En dan valt een belangrijke aanvoerlijn van zonnebloemolie weg." Het zal volgens hem een kwestie van weken zijn voor de prijzen omhoog gaan óf de schappen leeg raken.
Nederland grote klant
Frans Claassen, directeur van de brancheorganisatie voor margarine, vetten en oliën, bevestigt dat. "Van alle zonnebloemolie die de lidstaten van de EU importeren komt 87 procent uit Oekraïne. Nederland importeert 30 procent van alle zonnebloemolie uit dat land."
De oorlog in Oekraïne voegt een extra spanning op de wereldmarkt toe, legt Menkveld uit. Het gaat nu niet meer alleen om de hoogte van de prijs, maar ook om de vraag: kunnen we er nog wel aan komen?
Weliswaar zijn er gaan sancties, maar export wordt lastiger als een land in oorlog is. "Er gaat nagenoeg geen transport meer naar en van Oekraïne. Ook vliegvelden zijn dicht", aldus Menkveld.
Dat heeft directe en indirecte gevolgen voor Nederlandse bedrijven in de agrarische sector. Veevoer wordt duurder bijvoorbeeld. Maar Oekraïne is ook een grote exporteur van pluimvee. Als die export stopt, heeft dat weer gevolgen voor de Nederlandse vleesverwerkende industrie.
Kunstmest ook duurder
En dan is er ook nog iets dat voor duurdere boodschappen kan zorgen, vertelt Roel Jongeneel van Wageningen Economic Research. Rusland is namelijk een belangrijke leverancier van kunstmest.
Om dat te maken is veel energie nodig, waarvan de prijzen op dit moment torenhoog zijn. "Dus kunstmest kan ook duurder worden", verwacht Jongeneel. En dat heeft weer gevolgen voor Nederlandse telers van aardappels, groente en fruit.