Waarom Poetin roebels wil voor Russisch gas: 'Dit is politieke chantage'
Westerse klanten moeten vanaf deze maand hun gasrekening betalen in roebels. Die eis heeft de Russische president Vladimir Poetin gisteren plots op tafel gelegd. Waarom dit besluit en wat levert hem dat op? Drie experts over deze opvallende zet.
Als bedrijven en organisaties uit het Westen voortaan niet betalen in roebels, ziet Rusland dat als het niet nakomen van hun contractuele verplichtingen, 'met alle gevolgen van dien', zei Poetin in zijn zoveelste dreigende toespraak.
Kortom: dan zullen volgens hem de lopende contracten worden stopgezet. Wat betekent dat er geen gas zou worden geleverd. "Wij zijn niet van plan om aan liefdadigheid te doen", aldus Poetin bij de bekendmaking van zijn strategische zet die meerdere doelen dient.
In de geëiste nieuwe betaalconstructie moeten gaskopers in Rusland een nieuwe betaalrekening openen. Vervolgens zou Gazprombank - de zakenbank van de gelijknamige Russische gasreus - alle dollars en euro's die daar gestort worden, omwisselen in roebels.
En dat is geen peulenschil: er vloeit ook tijdens de oorlog in Oekraïne nog dagelijks honderden miljoenen in dollars en euro's aan olie- en gasinkomsten van het Westen naar Rusland. Dat land heeft sindsdien wel te maken met stevige economische sancties. Zo is er een verbod op transacties met de Russische centrale bank, waar dus ook geen roebels gekocht kunnen worden.
De vraag is: wat wil Poetin precies bereiken met zijn roebel-eis?
1. De gevallen roebel opkrikken
Jacob Schoenmaker, econoom en beurscommentator
"Poetin zit nu op een berg met dollars, omdat de huidige afspraak is dat er in dollars wordt betaald. Maar hij kan daar vanwege de Westerse sancties niet zoveel mee. Tegelijkertijd is roebel enorm in waarde gedaald, dus wanneer Russische grondstoffen voortaan in roebels worden afgerekend, zou dat die munt enorm opstuwen."
"We hebben in geschiedenis vaker gezien dat landen waartegen sancties golden, met dit soort eisen kwamen. En dan wordt telkens gewaarschuwd, zoals nu door het IMF, dat de dollar valt. Maar op de een of andere manier blijft die dollar telkens gewoon dominant. Het is zeker voor grondstoffen dé handelsvaluta. Men is afrekenen in dollars gewend en dat blijkt lastig te doorbreken."
Zo'n 58 procent van de verkoop van aardgas van Gazprom aan Europa en andere landen worden de laatste twee maanden afgerekend in euro's, zocht de Britse krant The Guardian uit. Amerikaanse dollars waren goed voor circa 39 procent van de bruto-omzet en de Britse pond voor ongeveer 3 procent.
Het leeuwendeel van alle grondstoffen die wereldwijd worden verhandeld worden afgerekend in dollars of euro's. Die twee munten zijn samen goed voor ongeveer 80 procent van de wereldwijde valutareserves.
2. Onrust en verdeeldheid zaaien
Rob de Wijk, directeur van het Haagse Centrum voor Strategische Studies en hoogleraar internationale betrekkingen
"Dit is gewoon politieke chantage en vooral bedoeld om onrust en verdeeldheid te zaaien. De betaalconstructie via speciale roebelrekeningen lijkt een schijnconstructie, maar er zou een truc achter kunnen zitten waarbij de fluctuerende roebel een bepaalde invloed kan hebben op de prijs voor Russisch olie en gas. Dat is op dit moment nog onduidelijk."
"Maar het besluit van Poetin draagt vooral bij aan de misleiding en onrust die er al is op de Europese markten. Hij kan dit ook helemaal niet doorzetten. Ook Rusland heeft die inkomsten uit deze grondstoffen namelijk hard nodig om zijn eigen rekeningen in het buitenland te kunnen betalen. En dat zijn rekeningen die gewoon in harde euro's en dollars betaald moeten worden."
3. De Westerse gasvoorraden doen slinken
Hans van Cleef, grondstoffenanalist voor ABN Amro
"Mocht het echt zover komen dat gasleveringen uit Rusland worden stopgezet, maak ik me wel zorgen over onze gasvoorraden. Het vulseizoen begint nu, dat klinkt nu misschien wat raar met de sneeuw, maar 1 april is traditioneel het einde van het stookseizoen en de dag waarop het aanvullen van die voorraden start. Dat was vorig jaar al lastig, maar als je nu die nog hogere prijzen ziet, is dat zorgelijk."
"Maar contracten veranderen doe je normaal gesproken met wederzijdse goedkeuring. En dit is eenzijdig opgelegd door Rusland, wat het juridisch lastig maakt. In hoeverre Westerse klanten daaraan meewerken, is nog onduidelijk. Daarbij moeten zij ook wel toegang hebben tot roebels en roebelrekeningen - en zijn die er überhaupt? Dat is niet heel waarschijnlijk en dus lijkt het vooral een verbale truc om de roebelkoers te doen stijgen. Wat lijkt te lukken: na de dramatische daling is de roebel is alweer een stuk in waarde gestegen ten opzichte van de euro."
