Leiders Finland willen NAVO-lidmaatschap, standpunt Zweden snel verwacht
Jaren- en jarenlang waren Zweden en Finland neutraal. Maar het lijkt erop dat de twee landen volgende week het lidmaatschap gaan aanvragen van de NAVO. De Russische inval in Oekraïne heeft de stemming bij Zweden en vooral bij Finland volledig doen omslaan.
In een gezamenlijk persverklaring hebben de Finse president Sauli Niinisto en premier Sanna Marin vandaag hun standpunt bekendgemaakt: het eerste officiële teken dat Finland het lidmaatschap van de NAVO gaat aanvragen. Het daadwerkelijke besluit neemt de regering dan zondag, waarna het parlement het de dag erop al kan bespreken.
De defensiecommissie van Finland noemde het NAVO-lidmaatschap eerder deze week al de beste optie en een ruime meerderheid van de Finnen is voor. De aanvraag lijkt er snel aan te komen, maar wel het liefst gelijktijdig met de Zweden, zeggen ze in Helsinki.
57 procent Zweden is voor
In Zweden zijn ze iets huiveriger. Maar ook hier is een omslag sinds de Russische inval. Uit de laatste peiling blijkt dat 57 procent van de Zweden voor aansluiting bij de NAVO is. Nog maar 21 procent is tegen. De partijtop van de regerende sociaal-democratische partij neemt dit weekend een besluit. Ook in Zweden moet het parlement zich er dan nog over buigen.
Terug naar de Koude Oorlog?
"Finland en Zweden hadden altijd een ongeschreven afspraak met Rusland", zegt Ruud van Dijk, historicus aan de Universiteit van Amsterdam en Koude Oorlogspecialist. "Wij scharen ons niet bij westerse organisaties en jullie laten ons met rust. Het was altijd duidelijk waar de grenzen lagen voor Rusland, maar nu is dat allemaal een stuk minder zeker geworden. Niemand weet wat Poetin gaat doen."
We leven in een tijd die weer lijkt op de Koude Oorlog, zegt Van Dijk. "Rusland heeft niet een ideologie zoals de Sovjet-Unie destijds, die een alternatief bood voor de kapitalistische maatschappij, maar de tijd van vervlechting tussen oost en west, waarin door samenwerking werd geprobeerd een vreedzame wereld te creëren, die is wel weer voorbij. De tegenstelling tussen het Westen aan de ene kant en Rusland en China aan de andere kant is weer net zo groot als tijdens de Koude Oorlog."
Volgens Van Dijk zal Poetin zeker reageren op een NAVO-lidmaatschap van Finland en Zweden. "Hij zal geen tweede oorlog beginnen, maar voor zijn imago in eigen land zal hij mogelijk nieuwe militaire eenheden of kernwapens gaan plaatsen in die regio. Maar het is zonder meer een nederlaag voor Poetin. Dat de NAVO wordt uitgebreid aan de Russische grens is precies het tegenovergestelde van wat hij wilde bereiken".
Sommige landen hebben er jaren over gedaan om NAVO-lid te worden, maar bij Finland en Zweden kan het snel gaan. "Landen moeten aan een aantal eisen voldoen om in aanmerking te komen", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Onder meer op democratisch gebied, op militair gebied. Maar er zijn hier geen obstakels."
De twee landen zijn al lid van de Europese Unie, zegt Lambie, en ze werken al veel samen met NAVO-landen. "Bij sommige zittingen van de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken schuiven de ministers van Finland en Zweden al aan als gast. Ook zijn er gezamenlijke militaire oefeningen en is er bekend wat voor capaciteiten ze op militair gebied hebben."
Haast maken
Belangrijke voorwaarde is dat de parlementen van alle dertig NAVO-landen unaniem instemmen met de nieuwe leden. Daar kan nog weleens tijd overheen gaan, maar als het moet kan het ook snel gaan. Het Nederlandse kabinet stuurde deze week een brief naar de Tweede Kamer met de agenda voor een ministeriële bijeenkomst van de NAVO dit weekend in Berlijn. Hat kabinet vraagt de Kamer om als de tijd daar is een beetje haast te maken.
Waarschijnlijk gaan er toch nog wel een paar maanden overheen voordat Finland en Zweden officieel NAVO-lid zijn. "Maar ook voor die tijd zijn er al veiligheidsgaranties", zegt Fons Lambie. "In afwachting van de officiële toetreding worden de twee, als de aanvraag binnen is, al beschouwd als bondgenoten en worden ze in geval van nood gesteund. Daarnaast zijn er ook binnen de Europese Unie afspraken waar een lidstaat bij een aanval een beroep op kan doen."
Britten nu al solidair
De Britse premier Boris Johnson was gisteren in Zweden en Finland en ondertekende in beide landen een verklaring van solidariteit. Volgens de Zweedse premier Magdalena Andersson houdt dat ook militaire steun in: "Als Zweden of Groot-Brittannië aangevallen zouden worden, zouden ze elkaar op verschillende manieren te hulp schieten, ook met militaire middelen." Boris Johnson: "Als Zweden wordt aangevallen en steun van ons vraagt, zullen we die geven".
