Nina werd expres ziek gemaakt door moeder: 'Op mijn 13de kon ik niets meer: niet lopen, niet eten'

We zitten in haar atelier, een ruimte in een oud gebouw die ze deelt met een vriendin die kunstenares is. Aan de muren hangt het werk van die vriendin. Waar in Nederland we zijn, vertellen we op Nina's verzoek niet. Net zoals dat we niet haar echte naam gebruiken – Nina Blom is een pseudoniem. Haar moeder overleed in 2016, maar haar vader leeft nog. Ze wil niet dat hij weet waar ze is. Want hoewel hij haar niet ziek maakte, stond hij wel toe dat haar moeder dat deed. "En mijn vader kan heel agressief zijn."

Nina werd in 1975 geboren in een normaal ogend gezin: vader, moeder, drie jaar oudere zus en zij. Maar normaal was het verre van. "Het was heel klinisch", kijkt ze terug op die tijd. Moeder mankeerde altijd wat – of dat echt was, of ze het verzon of dat ze het zichzelf misschien aandeed, weet Nina niet.

Geen vies huis

"We mochten thuis niet spelen en een verjaardag vieren mocht al helemaal niet, daar werd het huis te vies van. Ik herinner me dat ik één keer een vriendinnetje had meegenomen. Dat werd een drama: nadat ze was vertrokken, begon mijn moeder als een gek het huis schoon te maken, zodat al het plezier van die dag bij mij was verdwenen."

En er was die andere kant, die nog erger was: haar moeder, die verpleegkundige was geweest, maakte Nina bewust ziek of deed naar anderen, vooral artsen, voorkomen alsof Nina ziek was — al voelde ze zich prima; elementen van het Münchhausen-by-proxy-syndroom. Of dat met Nina's zus ook gebeurde? "Zij wil niet met haar verhaal in de media, dus daar wil ik uit respect voor haar niets over zeggen. Maar ze was natuurlijk hoe dan ook slachtoffer, omdat zij meemaakte hoe mijn moeder was en wat er met mij gebeurde."

Acht maanden oud

De eerste keer dat Nina in het ziekenhuis belandde, was toen ze acht maanden oud was. "Ik heb later mijn dossier opgevraagd. Daar stond in dat ik toen volgens mijn moeder geen voedsel kon binnenhouden. Maar de artsen konden niets vinden en in het ziekenhuis knapte ik heel snel weer op — net zoals alle keren daarna."

Wat is Münchhausen-by-proxy?

Münchhausen-by-proxy is een syndroom waarbij iemand doet alsof een kind ziek, beperkt of gewond is, terwijl dat niet zo is, of een kind ziek maakt. Bijna altijd is de pleger de moeder van het kind, in een enkel geval gaat het om een vader of bijvoorbeeld een oppas. Vaak hebben de plegers zelf ook lichamelijke klachten waar geen oorzaak voor wordt gevonden of verzinnen of veroorzaken ze klachten bij zichzelf.

De redenen voor het gedrag van plegers lopen uiteen. Sommigen zijn extreem bang om hun kind te verliezen, waardoor ze symptomen en signalen overdrijven in de hoop dat een arts de klachten serieus neemt. Anderen willen aandacht, bijvoorbeeld medeleven uit hun omgeving omdat ze het zo moeilijk hebben met een ziek kind. Of ze willen een belangrijke rol in het leven van het kind houden door het te verplegen. In enkele gevallen levert het 'zieke' kind plegers ook financiële of materiële voordelen op.

Naar schatting zijn in Nederland 50 tot 60 kinderen per jaar slachtoffer van Münchhausen-by-proxy. 6 tot 10 procent van hen overlijdt erdoor.

Bronnen: Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en Venticare

Later waren er nog tal van aanleidingen voor vervelende — zelfs traumatische — onderzoeken in het ziekenhuis. Haar houding was niet goed, ze kon niet lopen (wat feitelijk waar was, omdat ze dat van haar moeder niet mocht werden haar spieren steeds zwakker), ze zou de ziekte van Crohn hebben (chronische ontstekingen in het spijsverteringskanaal, meestal in de darmen)… Die ene keer dat ze na het zwemmen een opmerking had gemaakt over spierpijn: reuma.

Loyaal aan moeder

"Mijn moeder vertelde me wat ik tegen de artsen moest zeggen. Dat ik heel ziek was, meestal. Maar dat was helemaal niet zo." Toch deed ze het, zoals bijna elk kind zou doen. Loyaal aan haar moeder.

Of haar moeder diende haar medicijnen toe waardoor ze ook echt ziek werd. "Prednison bijvoorbeeld, zware medicijnen, zeker voor een kind." Eén keer lag ze veertien maanden in het ziekenhuis omdat artsen maar niet konden vinden wat er met haar aan de hand was. Was er bloed geprikt? Dan moest ze van haar moeder weer iets slikken. "Altijd ná het prikken, want anders zouden ze het in mijn bloed terugvinden."

Wisselen van huisarts

"Natuurlijk waren er in al die jaren artsen die het niet vertrouwden. Maar zodra mijn moeder dat voelde, gingen we naar een andere huisarts of een ander ziekenhuis. Ik herinner me dat er toen ik 9 was een arts was die me uit huis wilde laten plaatsen. Dat was de laatste keer dat we bij die huisarts waren geweest. Destijds bestonden er geen elektronische patiëntendossiers, dus ze wisten niet wat er daarvoor allemaal was gebeurd."

Het had zijn weerslag op Nina, een van nature vrolijk kind dat steeds ongelukkiger werd. Doordat ze zo vaak in het ziekenhuis lag of 'ziek' werd thuisgehouden door haar moeder, ging ze op school elke keer met de hakken over de sloot over. "Dat vond ik nog het ergste, dat ik zo vaak niet naar school mocht. School was veel leuker dan thuis, en ik was een heel leergierig kind."

Van school gehaald

Op haar negende werd ze helemaal van school gehaald. Ze zat inmiddels in een rolstoel, maar de school had gefilmd dat ze prima met krukken kon lopen en zelfs kleine stukjes los. Die video had de school tijdens een ouderavond aan haar ouders laten zien. Waar de meeste ouders heel blij zouden zijn met zulke beelden, gold dat niet voor Nina's moeder. "Ze werd laaiend", herinnert ze zich. Het voelde als Nina's schuld: "Ze had gezegd dat ik niet mocht lopen."

Thuis werden de mishandelingen steeds erger, en Nina's gezondheid steeds slechter. Op haar dertiende bond haar moeder Nina met strakke zwachtels om vast op haar bed, zodat ze echt niet meer kon bewegen en haar armen en benen dik waren als ze naar het ziekenhuis moest. Ze had inmiddels een katheter zodat ze niet naar de wc hoefde en eten kreeg ze via een slangetje. Maar wat er met haar aan de hand was? Artsen stonden nog steeds voor een raadsel.

'De held'

Datzelfde jaar kwam ze bij 'dokter Vrienten', zoals Nina hem noemt (zijn echte naam is bekend bij de redactie, maar die wil Nina uit bescherming niet bekendmaken). Of: 'Mijn held'. De jonge arts, die zich specialiseerde in het herkennen van kindermishandeling, vertrouwde het niet. Hij vroeg dossiers op bij artsen bij wie Nina eerder was geweest en riep psychiaters, psychologen en artsen bij elkaar om te bespreken wat er moest gebeuren.

Nina kreeg nog één onderzoek: een spierbiopt. Daarbij wordt een stukje spier weggehaald om te onderzoeken op afwijkingen. "Er bleek helemaal niets mis met mijn spieren, anders dan de afwijking die hoort bij jaren niet of nauwelijks bewegen."

Redding

"Niet veel later stond mijn kamertje thuis vol met mensen", herinnert ze zich. Jeugdbescherming, politie en twee ambulancebroeders. "Ik was heel bang, er waren nooit zoveel mensen bij mij thuis en ik vreesde dat ze me zouden meenemen en ik wéér alle onderzoeken moest ondergaan. Dat kon mijn lichaam niet meer aan."

Maar achteraf was het haar redding. "Als ze twee dagen later waren geweest, dan denk ik niet dat ik het had overleefd", zegt ze geëmotioneerd. "Zo zwak was ik." Moeder moest de doosjes geven van alle medicijnen die ze haar dochter had toegediend, Nina werd naar een ziekenhuis gebracht om te herstellen en haar ouders werden tijdelijk uit de ouderlijke macht gezet. Tijdens bezoekuren in het ziekenhuis werd een camera boven haar bed aangezet, zodat artsen precies wisten wat haar ouders zeiden en deden.

Zware medicijnen

Ze zou ruim negen maanden in het ziekenhuis blijven. Er werd bloedonderzoek gedaan waaruit bleek hoe veel zware medicijnen ze in haar lichaam had: paracetamol, codeïne, maar ook een anti-epilepsiemiddel, valium en zelfs vesparax, een middel dat nergens ter wereld meer wordt gegeven omdat het al in kleine dosering vergiftiging en zelfs overlijden tot gevolg kan hebben.

Daarnaast leert ze weer eten, naar de wc gaan, lopen, schrijven… Alles wat voor de meeste tieners zo normaal is. En na zo'n zes maanden besloot ze in overleg met een psycholoog: ik wil mijn ouders niet meer zien. "Dat was heel eng, buiten het ziekenhuis waren mijn ouders de enige mensen die ik had. Maar elke keer als ze kwamen, leverde dat zo veel stress op. Ik sliep niet meer en was depressief. Het ging niet meer."

Afscheid van ouders

Het afscheid vond plaats beneden in het ziekenhuis, bij de draaideur. "Mijn moeder zei: 'Nina, ik heb alles voor je gedaan en nu doe je dit? Wat doe je me aan? Ik ga zelfmoord plegen.' Dat was het laatste wat ze tegen me zei. Dat ze dat niet zou doen, wist ik natuurlijk niet. Ik was heel emotioneel, in paniek ook. Terug op de zaal zette ik de radio aan. Daarop hoorde ik het nummer Enjoy the Silence. Geniet van de stilte, heel toepasselijk."

Vanaf dat moment ging het steeds wat beter. Nadat Nina het ziekenhuis had mogen verlaten, ging ze via jeugdzorg naar een woongroep voor mishandelde kinderen. En ze ging naar school. "Toen kwam misschien wel de echte klap: ik had zó veel gemist. Ik had nooit geschiedenis gehad. En er werden grappen gemaakt omdat ik niets wist van topografie. Voordat we dat zouden krijgen, was ik door mijn moeder van school gehaald."

Alles inhalen

Maar tegelijkertijd zoog ze het leven in zich op. Ze maakte vrienden, ging uit. "Ik haalde alles in wat ik gemist had, kun je wel zeggen." Daarna ging ze naar de kunstacademie. Maar de angst voor haar ouders bleef. Ze woonde niet heel ver van hen vandaan, zag ze een Turkse vrouw bij de bushalte — "Mijn moeder was niet Turks, maar ze leek er wel op" — dan schrok ze.

Dat de angst niet geheel onterecht was, bleek toen ze op de kunstacademie zat. Haar vader had een privédetective ingehuurd om haar te zoeken, en stond meerdere keren boos voor de deur van het studentenhuis. Nina dook onder bij een vriendin en zocht vanuit daar een nieuwe woonplek. En ze ging in therapie, heel intensief, om te leren omgaan met haar trauma's.

Inmiddels durft ze te zeggen: "Het gaat goed met me." Ze kan niet werken door de angsten en trauma's die ze aan haar jeugd heeft overgehouden, en door de blijvende schade aan haar lichaam — motorisch loopt ze zoals ze dat zelf noemt 'achter' omdat ze de normale fysieke ontwikkeling als kind niet heeft mogen doormaken — en sinds een aantal jaar heeft ze de ziekte van Crohn.

"Hoe ironisch is dat? Mijn moeder zei altijd onterecht dat ik dat had, en nu heb ik het echt. Maar de artsen zeggen dat het niet zo gek is, er is zo veel gerommeld met mijn lichaam, ik heb zulke zware medicijnen gekregen. Dat doet iets met je. Maar ziekenhuizen, al die onderzoeken, ik vind het verschrikkelijk."

Geen kinderen

Het is zelfs de reden dat ze geen kinderen heeft. "Ik wilde ze heel graag, maar ik ben zo bang voor ziekenhuizen. Wat als ik niet op tijd naar een dokter zou gaan als mijn kind ziek is? Of zou ik niet constant heel erg bezorgd zijn?"

Maar ze heeft ook heel veel wél: een goede relatie, ze is creatief, houdt van muziek en ze zet zich in om mensen te informeren over Münchhausen-by-proxy. Een tijdje deed ze dat samen met dokter Vrienten, sinds zijn dood vorig jaar zet ze de missie alleen voort. "Wist je dat daar kinderen aan overlijden, ook in Nederland? Als ik dokter Vrienten niet was tegengekomen dan was ik een van hen geweest. Er is nog veel te weinig kennis over, zowel bij scholen als bij artsen en hulpverleners."

Graphic novel

Dat doet ze met een stripboek, een 'graphic novel', dat ze nu aan het maken is. En met haar boek 'Je bent een verschrikkelijk kind', waarin ze haar eigen verhaal vertelt. "Ik kan nu iets positiefs doen met mijn verhaal. En ik kan laten zien: met de juiste hulp kan het goed komen."

Haar tatoeages herinneren haar daar dagelijks aan. Op haar been — de plek waar dokter Vrienten het biopt afnam waarmee hij bevestigd kreeg dat ze niet echt ziek was — komt binnenkort de tekst We can be heroes for ever and ever, van David Bowie. Op haar linkerarm staat: Enjoy the silence, het nummer van Depeche Mode dat haar kracht gaf na het afscheid van haar ouders.

En op haar rechteronderarm: On bended knee is no way to be free, de lijfspreuk van Peter R. de Vries. Bewust op die arm, want toen ze haar bed niet meer uit kon, kwamen de mishandelingen van haar moeder van die kant. "Het is een soort denkbeeldig schild, dat me eraan herinnert dat ik de angst niet de overhand moet laten krijgen. Dat zou zonde zijn, want ik heb zo'n leuk leven nu."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar hij of zij bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.