Graanblokkade voorbij, Oekraïne en Rusland sluiten belangrijk akkoord

Sinds het uitbreken van de oorlog blokkeert Rusland de belangrijkste haven van Oekraïne, Odessa. Er ligt twintig miljoen ton aan graan te wachten om in schepen naar landen in Afrika en het Midden-Oosten te worden vervoerd. 

Handtekeningen gezet

Het akkoord is onder toeziend oog van de VN en bemiddelaar Turkije tot stand gekomen. Vanmiddag zijn de handtekeningen gezet in het statige Dolmabahçepaleis in Instanbul, dat aan de Bosporus ligt. Door deze zeestraat zal straks al dat graan gaan varen richting landen die dat hard nodig hebben.

Afspraken

Afgesproken is dat Oekraïne de graanschepen veilig de haven uit mag begeleiden. Rusland zal daarbij niet ingrijpen. Turkije krijgt een rol om schepen te inspecteren. Een eis van de Russen, die bang zijn dat anders op de terugweg wapens het land in worden gesmokkeld.

In het akkoord staat ook dat Russisch graan en kunstmest ongehinderd geëxporteerd mogen worden via de Zwarte Zee. "Vanwege de sancties bleven westerse transporteurs en verzekeraars weg van deze handel", zegt Turkije-correspondent Pepijn Nagtzaam. "Maar de hele wereld wil dat het graan verscheept wordt. De situatie is in veel landen onhoudbaar."

Achterstand niet weg te werken

Er is meer dan twee maanden onderhandeld over het akkoord. Nu de handtekeningen eindelijk zijn gezet, is dat reden voor optimisme. "Maar vergeet niet dat al die tijd een achterstand is opgebouwd. Dat ga je gewoon niet meer inhalen", zegt Nagtzaam. "Het is schokkend om te zien dat de blokkade direct gevolgen heeft in arme landen."

Nagtzaam bezocht samen met correspondent Olaf Koens Somalië. Door droogte mislukken oogsten. Het niet kunnen importeren van Oekraïens graan maakt het voedselprobleem nog groter. Op dit moment lijden anderhalf miljoen kinderen daar aan ondervoeding. Bekijk hieronder de reportage die ze maakten:

Beschuldigende vingers

Oekraïne is samen met Rusland goed voor een derde van de wereldexport van graan. Beide landen zijn enorme graanproducenten.

Volgens het Kremlin komt het tekort aan graan op de wereldmarkt vanwege de sancties die Rusland opgelegd kreeg. Het Westen beweert juist het omgekeerde. "We hadden ons überhaupt niet in deze positie mogen bevinden", zegt een woordvoerder van het Witte Huis. "De blokkade was een bewuste beslissing van Rusland om voedsel als wapen in te zetten." 

Bovendien wordt Rusland ervan beschuldigd landbouwgrond onder vuur te nemen, om te voorkomen dat Oekraïense boeren het graan kunnen oogsten. 

De graandeal is de eerste belangrijke toenadering tussen beide landen sinds de Russische invasie op 24 februari begon. Eerdere vredesonderhandelingen liepen op niets uit.

"De optimist zal deze afspraak aangrijpen als een opmaat tot meer", zegt Oost-Europacorrespondent Jeroen Akkermans. "De pessimist zal zeggen: aan het front verandert niets. Daar gaat de strijd in alle hevigheid door en dat is uiteindelijk wel waar het om draait."

Laatste beetje vertrouwen

Akkermans wijst erop dat de oorlog in Oekraïne al acht jaar aan de gang is en sinds begin dit jaar in alle hevigheid is opgelaaid. "Deze escalatie heeft bij de Oekraïners het laatste beetje vertrouwen in de Russen weggeslagen." President Zelenski heeft eerder aangegeven alleen te willen onderhandelen met president Poetin zelf. Op dat verzoek is Poetin nooit ingegaan.