Russen die dienstplicht ontvluchten niet overal in EU welkom
Russen die hun mogelijke dienstplicht ontvluchten wel of niet opvangen? Dat is de vraag die leiders in heel Europa momenteel bezighoudt nu een onophoudelijke stroom is ontstaan van Russen die hun land zo snel mogelijk willen ontvluchten.
De Russische president Vladimir Poetin kondigde woensdag zijn 'gedeeltelijke mobilisatie' af. Sindsdien worden zo'n 300.000 Russische reservisten opgeroepen.
"Maar de gemiddelde Rus gelooft niet dat het daarbij blijft", zegt Rusland-correspondent Eva Hartog. "Veel Russen volgen de politiek niet. Maar nu voelt elke Russische man zich aangesproken en is bang dat hij elk moment kan worden opgeroepen. Welkom of niet, zij willen nu eerst zo snel mogelijk het land uit."
15 jaar celstraf
Het gevolg: een stroom van vele duizenden Russische mannen die in allerijl het land uit proberen te komen. Vliegtickets zijn onbetaalbaar geworden en er is grote drukte aan de grens. Bij die met Georgië zijn volgens de lokale autoriteiten afgelopen week al ruim 115.000 mensen overgestoken, bijna een kwart meer dan de week ervoor. Vluchten staan niet vrij: het Kremlin verhoogde dit weekend de straf voor dienstweigeraars naar 15 jaar celstraf.
Hartog: "Onder de Russische bevolking is de vrees ontstaan dat de grenzen binnen de kortste keren worden gesloten. Mensen beseffen dat het aantal landen dat Russen willen ontvangen steeds kleiner wordt. Iedereen die van plan is om te vluchten en het kan betalen, wil dat zo snel mogelijk doen. Uit vrees dat het over een week niet meer kan." Een andere belemmering: minder dan een derde van alle Russen heeft een uitreisdocument.
Meningen verdeeld
In Brussel wordt sinds gisteren koortsachtig overlegd hoe de EU-landen deze groep Russen moeten ontvangen. Daarbij zijn de meningen verdeeld. Zo is de Belgische premier Alexander De Croo uitgesproken tegenstander. Hij ziet het als een 'moeilijk signaal' naar de vele Oekraïense vluchtelingen om 'nu opeens ook Russen te gaan opvangen', zei hij voorafgaand aan het overleg tegen de Belgische tv-zender VRT.
Ook Polen en de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen zijn duidelijk: hun grenzen zijn gesloten voor Russische reizigers. Maar zij kunnen niet voorkomen dat Russen alsnog binnenkomen via andere Schengenlanden, waar aan de binnengrenzen geen paspoortcontroles zijn. En dus is onderlinge afstemming binnen de EU cruciaal, zoals eerder al gebeurde met het weren van alle vliegtuigen uit Rusland.
Correspondent Eva Hartog stond uren bij de Georgische grens om vluchtende Russen vragen te stellen. Hun antwoorden zeiden genoeg:
De voorzitter van de Europese Raad Charles Michel, is voorstander van het opvangen van Russen die 'gebruikt worden' door de Russische regering. "Als mensen in Rusland in gevaar zijn vanwege hun politieke opvattingen, omdat ze niet meegaan in dit gekke besluit van het Kremlin om deze oorlog in Oekraïne te beginnen, dan moeten we daar rekening mee houden", zei Michel tegen Politico. En in Duitsland gaven enkele ministers aan dat zij onder bepaalde voorwaarden bereid zijn om vluchtende Russen 'die zich moedig verzetten tegen het Poetin-regime' op te nemen.
Nederland zegt geen nee
Ook Nederland stuurt Russische mannen die niet in Oekraïne willen vechten niet terug naar Rusland. Dit omdat zij daar anders vervolgd zullen worden, zei staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) afgelopen vrijdag. Sinds eind juni geldt al een tijdelijke stop van asielaanvragen van Russische dienstplichtigen van 18 tot 27 jaar die dienstweigeren. Zij mogen daardoor in ieder geval tot eind 2022 in Nederland blijven.
"Als Nederland zijnde zeggen we niet bij voorbaat nee."
"Deze nieuw groep reservisten zien we nu nog niet in Nederland", zegt een woordvoerder van de staatssecretaris. "We houden dit nauwlettend in de gaten. Op het moment dat er grote groepen komen, zullen we maatregelen nemen. Maar als Nederland zijnde zeggen we niet bij voorbaat nee."
Dat laatste komt door het bredere Nederlandse asielbeleid. Daarbij geldt dat mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, geweld of vervolging, bescherming mogen vragen in Nederland. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beoordeelt vervolgens wie wel of niet een asielvergunning krijgt.
'Uiteenlopende redenen'
Hoeveel Russen zich vanwege de mobilisatie hebben gemeld in Nederland, is onduidelijk. De IND registreert per individueel dossier om welke reden mensen asiel aanvragen, maar zegt vanuit zijn systeem geen cijfers over groepen te kunnen verstrekken.
"Uit ervaringsgegevens blijkt wel dat asielzoekers uit Rusland die recent zijn binnengekomen om uiteenlopende redenen gevlucht zijn", zegt een IND-woordvoerder. "Er bevinden zich mensen onder die kritiek hebben geuit op de huidige regering, dienstweigeraars, mensenrechtenactivisten, journalisten, lhbti's en Jehova's Getuigen."
Wel is bekend dat tot en met augustus 328 Russische burgers asiel hebben aangevraagd in Nederland. Dat zijn er nu al meer dan vorig jaar (205) en het jaar daarvoor (180), maar vooralsnog minder dan in 2019, toen er 398 Russen asiel aanvroegen in Nederland.