Wie is verantwoordelijk voor explosies Nord Stream? De eerste vingers wijzen naar Rusland

"Als we nu kijken naar wie voordeel heeft van deze onrust, van meer chaos op de Europese gasmarkt, dan zie ik maar één partij die baat heeft bij de onzekerheid, en dat is Rusland." Aldus Anders Puck Nielsen, een militair analist bij het Centrum voor Maritieme Operaties van het Koninklijke Deense Defensie College. Hij doet zijn uitspraken tegen persbureau AP.

De pijpleidingen zijn zo ontworpen dat spontane lekkages erg onwaarschijnlijk zijn. Maar volgens Puck Nielsen is het niet al te moeilijk om schade te veroorzaken: "Je hebt er slechts een boot voor nodig, en een paar duikers die weten hoe ze met explosieven moeten omgaan."

'Terroristische aanval'

Daarnaast noemt hij de timing 'opvallend', omdat op deze dag de Baltische pijpleiding met een ceremonie geopend werd. Door deze pijpleiding wordt gas vervoerd van Noorwegen via Denemarken naar Polen en omringende landen. "Misschien wilde iemand een signaal afgeven dat er ook iets kan gebeuren met Noors gas."

Oekraïne is nog stelliger: de explosies onder zee bij de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 zijn waarschijnlijk veroorzaakt door een 'terroristische aanval' door Moskou. "Het grootschalige 'gaslek' van Nord Stream is niets meer dan een door Rusland geplande terroristische aanval en een daad van agressie jegens de EU," schreef de presidentiële adviseur van Kiev, Mikhaylo Podolyak, in een bericht op Twitter.

Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, sprak zelf ook van sabotage. Ze zei dat de 'sterkst mogelijke reactie' nodig is. 

Vandaag maakte de Zweedse seismologische dienst bekend dat het explosies had waargenomen in zee, precies op de plaatsen waar de leidingen eerder begonnen te lekken. Maar wie voor die explosies verantwoordelijk is, is niet duidelijk.

De reactie van Rusland was sober. Op de vraag of de lekkages het gevolg kunnen zijn van opzettelijke sabotage, zei Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov: "Geen scenario kan uitgesloten worden. Het is een unieke situatie die een urgent onderzoek vereist. We zijn erg bezorgd over dit nieuws."

Niet speculeren over oorzaak

Volgens het Duitse tijdschrift Der Spiegel heeft de Amerikaanse inlichtingendienst CIA al weken geleden gewaarschuwd voor een mogelijke aanslag op de pijpleidingen.

Noorwegen heeft de beveiliging van zijn olie- en gasinstallaties opgevoerd vanwege de gaslekken in de Oostzee. Daarbij speelt ook mee dat er meldingen zijn geweest van 'onbekende drones' in de Noordzee. "Op basis van de informatie die we tot nu toe hebben gezien, wijst veel op sabotage", zei de Noorse minister van Olie en Energie Terje Aasland in een verklaring.

De politie in Zweden heeft vandaag een vooronderzoek ingesteld naar mogelijke sabotage van de gaspijpleidingen. "We hebben een rapport opgesteld en de misdaadclassificatie is grove sabotage", stelde een woordvoerder van de nationale politie.

De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde wil niet vooruitlopen op de vraag of de explosies opzettelijk veroorzaakt zijn, en wie dan de schuldige is: "Je moet er vrij zeker van zijn wat er is gebeurd en hoe dat onze veiligheid raakt."

Wel sprak ze met haar Deense collega Jeppe Kofod over de zaak. Voor later op de dag staan er nog meer gesprekken gepland, waar meerdere ministeries en overheidsinstellingen aan mee zullen doen.

Amerika paraat

De Deense premier Mette Frederiksen gaf eerder wel aan opzet te vermoeden. "Het is zeldzaam dat er drie lekkages op enige afstand van elkaar zijn. Daarom is het moeilijk voor te stellen dat dit per ongeluk is gebeurd." Volgens Denemarken zijn de gaten in de leidingen te groot voor een ongeluk, zoals wanneer ze geraakt zouden zijn door een anker. De beschadigde pijpleidingen liggen op een diepte van 70 tot 90 meter onder de zeespiegel.

Denemarken stuurt een oorlogsschip naar het gebied. De Zweedse kustwacht heeft een vliegtuig gestuurd.

Amerika heeft via een woordvoerder van het Witte Huis laten weten paraat te staan om Europa te helpen bij het onderzoek naar de gaslekken. De functionaris zei echter niet te willen speculeren over de oorzaak. "Ik weet dat onze Europese partners onderzoek doen en wij staan klaar om ze te helpen met die inspanningen."

De Nord Stream 1 en 2 lopen van Rusland naar Duitsland via de Oostzee. De leidingen zijn op dit moment niet in gebruik omdat Rusland de levering van gas eerder stillegde, maar ze zitten wel vol met gas.

Dát de lekkages door ontploffingen veroorzaakt zijn, leidt inmiddels geen twijfel meer, zei directeur Björn Lund van de Zweedse seismologische dienst. Die dienst heeft via meetstations in Zweden en Denemarken krachtige onderzeese ontploffingen gemeten in dezelfde gebieden waar lekkages zijn aan de gaspijpleidingen.

Ook energie-expert Jilles van den Beukel van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), kan geen andere verklaring bedenken, zegt hij tegen RTL Nieuws. "Je kunt niets anders bedenken dan dat het sabotage is, dat iemand deze pijpleidingen heeft opgeblazen."

'Poetin geen motief'

Wie de saboteur geweest kan zijn en wat hij te winnen heeft met deze actie, daarover tast Van den Beukel nog in het duister. "Poetin is misschien tot alles in staat. Aan de andere kant: wat wint hij ermee om zijn eigen infrastructuur op te blazen, die 10 miljard euro gekost heeft en jaren om te bouwen? Als hij geen gas wil leveren kan hij gewoon een verhaal verzinnen over compressors."

De Europese gasprijs schoot vandaag met bijna 20 procent omhoog. De schade aan Nord Stream 1 en 2 veroorzaakte al een stijging van zo'n 10 procent, maar de prijs werd nog verder opgedreven toen Rusland bekendmaakte misschien sancties op te leggen aan het Oekraïense staatsgasbedrijf Naftogaz. Die sancties zouden de gasstroom van Rusland via Oekraïne naar Europa mogelijk stilleggen.