Bij sabotage van Noorse pijpleidingen wordt het koud bij ons: 'Gas op rantsoen'
Nu Europa niet of nauwelijks nog kan rekenen op de levering van gas uit Rusland, worden de alternatieven steeds belangrijker. Zoals het gas dat we uit Noorwegen halen. Dat pijpleidingen daarvoor worden vanaf nu extra beveiligd. Want zonder het Noorse gas wordt het koud in Europa de komende winter. En dat kan een moment zijn om het Groningen-veld - ondanks alle gevaren - weer te openen.
Er zijn de afgelopen week 'niet identificeerbare drones' gesignaleerd bij olie- en gasplatforms van het Noorse olie- en gasbedrijf Equinor.
En dat betekent volgens de Noorse energieautoriteiten mogelijk gevaar voor ongelukken of een aanval. Noorwegen gaat daarom de beveiliging van de gasinstallaties opvoeren. De Verenigde Staten vragen vandaag ook aan de EU om de beveiliging van de energie-infrastructuur te versterken.
Catastrofaal
Een mogelijke sabotage van de Noorse gaspijpleidingen zoals dat maandag gebeurde bij de gaspijpleidingen Nord Stream 1 en 2 die van Rusland naar Duitsland lopen, zou grote gevolgen hebben voor de Europese economie en samenleving.
"Het wordt catastrofaal", zegt energie-expert Jilles van den Beukel van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). We krijgen dan in grote delen van Europa een tekort aan gas dat niet meer snel ergens anders te halen valt. "Dan volgt rantsoenering van gas en zouden bedrijven moeten worden afgesloten. En huishoudens mogen niet warmer stoken dan 18 graden."
Noors gas goed voor een derde van Europees gebruik
Voor de oorlog in Oekraïne kwam 40 procent van het gas dat werd verbruikt in de Europese Unie uit Rusland. Belangrijke verbindingen zijn onder meer gasleidingen die via Oekraïne naar Europa lopen en de Nord Stream 1-pijpleiding die door de Baltische zee loopt en in Duitsland aan het Europese gasnet is gekoppeld.
Eerder dit jaar werd de bouw van een tweede leiding (Nord Stream 2) op dit traject afgerond. Maar vanwege de oorlog is die nooit in gebruik genomen. En net als Nord Stream 1 is die nu voor waarschijnlijke lange tijd onbruikbaar. Ook de leveringen via Oekraïne zijn afgenomen en dreigen volledig stil te vallen.
Nu zijn we in Europa dus afhankelijk van dat Noorse gas en van vloeibaar gas (LNG) dat per schip wordt aangevoerd, legt Van den Beukel uit. Hij schat dat een derde van ons gas nu uit Noorwegen komt.
"En die afhankelijkheid is de grootste zorg ook voor de korte termijn. Want Wie Nord Stream 1 en 2 kan saboteren kan ook de Noorse pijpleidingen saboteren", zegt Van den Beukel.
Lucratief
Het Noorse gas komt via meerdere pijpleidingen naar Europa. Onder meer in België en Duitsland komt het aan land. En via die landen komt het ook naar Nederland. Deze week werd er ook een nieuwe pijpleiding, de Baltic Pipe (de iets dikkere lijn op het kaartje hierboven), geopend die van Noorwegen via Denemarken naar Polen loopt.
Voor Noorwegen pakt de energiecrisis die voortkomt uit de oorlog in Oekraïne en de boycot van Rusland door de EU goed uit. Er wordt veel meer betaald voor het gas en landen staan in de rij om extra contracten af te sluiten. Het land zit aan het maximum van wat het kan produceren.
Het handelsoverschot van Noorwegen bedroeg 648 miljard Noorse kronen in het eerste halfjaar van 2022. Omgerekend is dat 63 miljard euro. Dat is meer dan een verdubbeling. De omzet in aardgas in juli verviervoudigde in vergelijking tot vorig jaar.
Noorwegen vs Nederland
In 2021 produceerde Noorwegen 115 miljard kubieke meter. Dit jaar gaat zeker 90 miljard kubieke meter Noors gas naar de EU. Even ter vergelijking: Nederland produceerde vorig jaar 19 miljard kubieke meter gas. Iets minder dan de helft daarvan op zee, de andere helft in het Groningen-veld en kleinere gasvelden op land.
De inmiddels goed gevulde gasopslag in Nederland en veel andere Europese landen is volgens energieprofessor Machiel Mulder van Rijksuniversiteit Groningen niet voldoende voor als het Noorse gas wegvalt. "Die pijpleidingen leveren continu gas: 2,5 miljard kubieke meter per week. De opslag is voor de pieken als het koud is."
Toch weer Groningen
En dat zorgt ervoor dat er weer voorzichtig wordt gekeken naar of het Groningen-veld wellicht toch weer open moet in een extreem noodgeval. De gasproductie daar is fors verminderd vanwege het gevaar van aardbevingen in de regio. Toch zou het wegvallen van Noors gas een moment zijn om de productie op te schroeven. Denken Van den Beukel en Mulder.
Van den Beukel: "Als de Noorse import wegvalt, hebben we zo'n groot probleem in Europa dat meer productie in Groningen onvermijdelijk wordt." En Mulder: "Het zou een noodsituatie zijn. Ook omdat anders de druk in het gasnet te laag wordt."
"Groningen kan nooit die miljarden kubieke meters die we met Noorwegen zouden verliezen volledig kunnen compenseren", zeggen de experts in koor. "Al helpt het wel."