Dit beruchte huurlingenleger helpt Russen aan zeldzame terreinwinst
Waar Rusland sinds juli nauwelijks nog terreinwinst boekt in Oekraïne, geldt dat niet voor het gebied rond de strategisch belangrijke stad Bachmoet. Daar is het Russische leger bezig aan een gestage lokale opmars. Met dank aan huurlingen van de uiterst omstreden Russische Wagner-groep.
De oostelijk gelegen stad Bachmoet in de deelregio Donetsk ligt al wekenlang onder Russisch vuur. Dag en nacht zijn er beschietingen en het gros van de 70.000 inwoners is al gevlucht.
Loopgravenoorlog
Op video's die worden gedeeld op sociale media is te zien hoe de strijd is uitgemond in een loopgravenoorlog die doet denken aan de Eerste Wereldoorlog. Zo is te zien hoe Oekraïense militairen zich hebben ingegraven tussen alle verwoestingen om de stad te verdedigen. President Zelenski bedankte hen gisteren en noemde ze 'heldhaftige strijders'.
Bachmoet is van groot belang voor de Russen omdat de stad een toegangspoort vormt naar Slovjansk en Kramatorsk, twee belangrijke industriesteden in de Donbas-regio die Rusland nog niet in handen heeft.
Wagner duikt weer op
Waar de Russen sinds begin juli weinig of geen dorpen of steden hebben veroverd in Oekraïne, boekt Rusland wel vooruitgang bij Bachmoet, al gaat dat 'erg langzaam' volgens het Britse ministerie van Defensie. Die wijst nadrukkelijk naar troepen onder leiding van de Wagner-groep die lokaal terreinwinst hebben geboekt in de Donbas. Ook is Wagner volgens de Britten 'waarschijnlijk nauw betrokken bij de strijd om Bachmoet'.
Het is niet voor het eerst dat het omstreden huurlingenleger opduikt in de Oekraïne-oorlog. Het is een publiek geheim dat het in Rusland gevestigde Wagner al jarenlang warme banden onderhoudt met het Kremlin, dat dit zelf steevast blijft ontkennen. De afgelopen jaren opereerde het privéleger van zo'n tienduizend getrainde en goed uitgeruste oud-militairen en beveiligers zo geheimzinnig mogelijk in conflictgebieden zoals Syrië, Libië, Soedan en Venezuela.
Gevangenen ronselen
Daarin is nu de laatste tijd een kentering te zien: de Wagner-groep wordt in de Russische staatsmedia publiekelijk geprezen voor hun 'heldendaden' in Oekraïne. Wagner roept Russen in ronkende advertenties op zich aan te melden als huurling. En zakenman Yevgeny Prigozjin, een vriend van de Russische president Poetin, gaf in september voor het eerst sinds de oprichting in 2014 openlijk toe dat hij de eigenaar is van Wagner.
Prigozjin verzorgde jarenlang de privécatering van Poetin. Zo kreeg hij de bijnaam 'Poetin's chefkok'. Onlangs dook een video op waarin hij hoogstpersoonlijk gevangenen in een Russische gevangenis ronselt om mee te vechten in Oekraïne, in ruil voor vrijlating.
"De prominent rol van Wagner in Oekraïne is bijzonder."
"Dat Rusland huurlingen inzet is geen verrassing, maar zo'n prominente rol als Wagner heeft in Oekraïne is wel bijzonder", zegt Frans Osinga, bijzonder hoogleraar Oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden. "Dat komt vooral omdat de reguliere krijgsmacht zo'n enorm pak op z'n donder heeft gekregen. Rusland heeft waanzinnige verliezen geleden."
Executies, martelingen, verkrachtingen
Wagner-leden werden voor het eerst gezien bij de inlijving van het Oekraïense schiereiland de Krim in 2014. Ook steunden zo'n duizend Wagner-soldaten de pro-Russische separatisten in Donetsk en Loehansk, waar ze hielpen bij het veroveren van steden.
Volgens de nieuwssite Middle East Eye betalen ze huurlingen sinds de invasie rijkelijk met salarissen tot 10.000 dollar per maand, drie keer zo veel als het bedrag waarmee Rusland soldaten tegenwoordig probeert te werven. Een zorgwekkend verschil: de Wagner-huurlingen opereren op eigen houtje, zonder formeel overzicht.
Want Wagner heeft een zeer gewelddadige reputatie: leden zouden volgens de VN in Afrika en het Midden-Oosten verantwoordelijk zijn voor buitengerechtelijke executies, martelingen en verkrachtingen. In Oekraïne worden ze gelinkt aan het doden van burgers in Boetsja en Motyzjyn. In augustus werd een basis van Wagner in Loehansk per ongeluk onthuld op een foto van een journalist, en vervolgens getroffen door Oekraïne.
Toch opereert Wagner volgens hoogleraar Osinga nog altijd los van de Russische krijgsmacht. "Wagner blijft een commerciële partij die de Russen moeten inhuren. Eigenaar Prigozjin is een ultranationalist die zich ook politiek laat gelden. Hij is een vertrouweling van Poetin, die Wagner betaalt. Maar Wagner maakt zich niet ondergeschikt aan de Russische opperbevelhebber in Oekraïne, Sergej Soerovikin. Geen geld, geen Zwitsers dus: zonder geld krijgen de Russen geen hulp."
'Gebrek aan aansturing'
Terwijl de Russen aan de noord- en zuidflank van de Donbas worden aangevallen door het Oekraïense leger, vecht de Wagner-groep door bij het meer centraal gelegen Bachmoet. Osinga: "Alsof er in het noorden niets gebeurt. Dat wijst op een ongecoördineerd optreden, los van de plannen van het Russische leger. Ook hebben we recent gezien dat Wagner-huurlingen op de vuist gingen met Russische eenheden, omdat ze vonden dat die niet goed genoeg meevochten. Dat toont een gebrek aan aansturing en soms zelfs tegenstrijdige belangen."