Italië weigert op zee geredde migranten: 'Dit is buitengewoon schrijnend'
De nieuwe Italiaanse regering van premier Giorgia Meloni ligt onder vuur voor het niet opvangen van migranten die door hulporganisaties zijn gered op de Middellandse Zee. Het land weigert deze mensen op te vangen, tenzij ze minderjarig zijn of medische zorg nodig hebben. 'Illegaal en onmenselijk', vinden de hulporganisaties.
Het gaat om meerdere schepen van hulporganisaties die opgeteld zo'n duizend migranten aan boord hebben. Zij dobberen doelloos op zee of liggen te wachten in een haven, terwijl Europese landen vooral naar elkaar wijzen.
Afgelopen weekend liet Italië het schip Humanity 1 van de Duitse ngo SOS Humanity aanmeren in de haven van Catania in Sicilië. 145 van de 179 opvarende migranten mochten aan wal, de overige 'gezonde' 35 migranten werden geweigerd.
'Illegaal terugduwen'
Dit tot woede van de kapitein van het schip. Hij wilde de haven niet verlaten en wees op de maritieme wet die voorschrijft dat je alle mensen die op zee uit nood zijn gered, naar een veilige plaats moet brengen. Omdat Italië dat weigert, is er volgens SOS Humanity sprake van een 'illegale pushback', oftewel het illegaal 'terugduwen' van migranten aan de Europese buitengrenzen zonder hun verhaal aan te horen.
"De kapitein heeft volkomen gelijk", zegt Carolus Grütters, onderzoeker migratierecht aan de Radboud Universiteit. "Die schepen zijn daar om drenkelingen te redden, en dat doen ze. Je neemt ze aan boord, om ze vervolgens bij de dichtstbijzijnde haven aan wal te brengen. Er is geen juridische grondslag om deze mensen te weigeren."
Italië wijst naar andere landen
De radicaal-rechtse regering van Meloni, op 22 oktober beëdigd als premier van Italië, ziet dat anders. Zij stelt dat migranten die door ngo-schepen onder de vlag van een ander land varen en worden gered, dan ook door die landen opgevangen moeten worden. Dat zijn in dit geval Duitsland (Humanity 1) en Noorwegen, met de schepen Ocean Viking en Geo Barents van hulporganisaties SOS Méditerranée en Artsen zonder Grenzen die ook geweigerd worden.
Maar de vlag waaronder een schip vaart, is in deze kwestie volgens Grütters helemaal niet relevant. "Het is bij wijze van spreken net zo relevant als de kleur van de baard van de kapitein. Het is wettelijk bepaald dat we deze mensen bij het dichtstbijzijnde land opvangen, of dat nu Spanje, Griekenland of Italië is. Nu blijven schepen eindeloos voor de kust liggen, terwijl de humanitaire noodsituatie alleen maar toeneemt. Dit is buitengewoon schrijnend."
Symboolpolitiek
Het weigeren van deze groep bootmigranten leidt tot een mediastorm in Italië. Ze zijn het middelpunt geworden van een verhitte en polariserende discussie die al veel langer gaande is: namelijk over hoe het land moet omgaan met de vluchtelingen die Europa willen bereiken.
En daarbij laat de kersverse Italiaanse regering-Meloni zich gelden, zegt Italië-correspondent Anouk Boone. "Meloni heeft altijd een duidelijke en harde opstelling gehad als het op migratie aankomt. Dit is een signaal naar haar achterban, waarmee ze wil zeggen: wij staan nu aan het roer in Italië, en wij verdedigen de grenzen van ons land."
Het op zee laten dobberen van deze groep mensen is volgens haar voor een groot deel symboolpolitiek. "Dit is slechts een klein deel van de mensen die Italië proberen te bereiken. Het overgrote deel van de bootmigranten wordt gered door de Italiaanse kustwacht. Maar de regering-Meloni wil haar stem luider laten horen in Brussel en laten weten: dit is niet alleen een Italiaans probleem, maar een Europees probleem."
Asielzoekers weigeren
Daarbij gaat de Italiaanse regering voorbij aan internationale verdragen, zoals het Vluchtelingenverdrag. Dat bepaalt dat vluchtelingen en asielzoekers niet mogen worden teruggestuurd naar een land waar ze gevaar lopen. Daarnaast is er de zogeheten Dublin-verordening, die voorschrijft dat het EU-land waar een vluchteling binnenkomt, ook verantwoordelijk is voor de registratie en afhandeling van de asielaanvraag.
Maar sinds de migratiecrisis van 2015 leidt 'Dublin' tot groot ongenoegen in aankomstlanden als Italië en Griekenland. Zij vinden dat ze worden opgezadeld met het grootste deel van het probleem. Zeker omdat van die andere Europese afspraak, het eerlijk verdelen van migranten over de hele EU, niets terecht is gekomen. Zo weigeren Hongarije, Polen en Tsjechië om asielzoekers op te vangen. De Hongaarse premier Viktor Orbán schreef zondag op Twitter dat we de regering van Meloni 'enorm dankbaar' moeten zijn voor 'het beschermen van de grenzen van Europa'.
"Je ziet dat er een generatie politici is opgestaan die zegt: als het ons niet uitkomt, dan houden we ons niet aan de regels die zijn afgesproken", zegt migratierechtdeskundige Grütters. "Dat waait over naar andere landen. Kijk naar Nederland, waar de overheid zich ook niet houdt aan het asielrecht, door onder meer gezinshereniging tegen te houden. Verder is hier de infrastructuur voor vluchtelingenopvang goeddeels afgebroken. Dat is heel bedenkelijk in een rechtstaat."
