Teleurstelling over nieuwe regels zzp'ers: 'Opdrachten vallen zo weg'
Het wordt voor organisaties moeilijker om zzp'ers in te huren. Een schilder inhuren kan straks nog wel, maar bij het inhuren van bijvoorbeeld een zelfstandig docent of verpleeghulp wordt de situatie anders. Die maakt namelijk gebruik van de faciliteiten van de werkgever en dat mag straks niet meer, blijkt uit een brief die minister Van Gennip (Werkgelegenheid) en staatssecretaris Van Rij (Belastingdienst) aan de Tweede Kamer hebben gestuurd.
Het kabinet worstelt al sinds de afschaffing van de VAR (verklaring arbeidsrelatie) in 2016 met de vraag hoe moet worden beoordeeld of iemand zelfstandige is of eigenlijk werknemer hoort te zijn. Er zijn grofweg twee groepen zelfstandigen: zij die als zzp'er worden ingehuurd (bijvoorbeeld maaltijdbezorgers) maar liever in loondienst komen en zelfstandigen die juist liever voor zichzelf blijven werken.
Bij sommige beroepen is dat laatste ook straks geen probleem. Als een bedrijfspand wordt geschilderd dan laat dat bedrijf de schilder niet in dienst komen voor een opdracht die drie maanden duurt. Maar zelfstandigen die werk doen dat is 'ingebed' in de organisatie, zoals dus bijvoorbeeld een docent, kunnen straks niet op freelancebasis blijven werken als het aan het kabinet ligt. De nieuwe regels moeten uiterlijk januari 2026 ingaan.
Gezagsverhouding
Inbedding komt straks als extra criterium in de wet te staan, naast gezagsverhouding en de urennorm (1225 uur per jaar als zelfstandige werken en minstens drie opdrachtgevers), twee al bestaande begrippen. Bij een gezagsverhouding gaat het onder meer om de vraag of de opdrachtgever kan bepalen waar en wanneer werkzaamheden worden uitgevoerd en of hij instructies mag geven die opgevolgd moeten worden.
De rechter deed de afgelopen jaren verschillende keren uitspraak over de vraag of er sprake was van zo'n gezagsverhouding. 23 december komt een langverwacht oordeel van de Hoge Raad waarin staat of maaltijdbezorgers van Deliveroo in dienst genomen moeten worden.
Ja, stelde advocaat-generaal Ruth de Bock, een belangrijke adviseur voor de Hoge Raad, al. "Weliswaar hebben de maaltijdbezorgers individuele contracten, maar de manier waarop het werk feitelijk wordt uitgevoerd is voor alle bezorgers hetzelfde. Bovendien gaat het om standaardcontracten (in twee varianten)", schrijft De Bock in een advies aan de Hoge Raad.
De Bock adviseerde de Hoge Raad ook om bij de beoordeling te kijken naar inbedding van het werk in de organisatie. "Als de werkzaamheden een wezenlijk onderdeel zijn van de bedrijfsvoering, zal daarvan snel sprake zijn", meent de adviseur.
"Het is vreemd dat de kamerbrief nu al komt en dat niet gewacht is op het oordeel van de Hoge Raad", zegt Cristel van de Ven, voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) tegenover RTL Z.
Ze is geen voorstander van de nieuwe plannen. "Een groep zelfstandigen zal door deze inbeddingsregel niet meer als zelfstandigen kunnen werken, terwijl ze dat wel willen. Het gaat dan om de zij-aan-zijwerkers, mensen die precies hetzelfde doen als mensen in loondienst."
Zwangerschapsverlof
Van de Ven heeft nog veel vragen over het inbeddingscriterium. "Hoe zit het met iemand die als interimmer op zzp-basis langdurig zieken of mensen die met zwangerschapsverlof zijn, vervangt. Moet je dan 3 keer per jaar bij verschillende bedrijven een contract voor vier maanden krijgen? Of mag dit nog wel als zelfstandige, want je hebt nog wel drie opdrachtgevers."
Het stoort de VZN-voorzitter dat het kabinet volgens haar vooral zegt wat niet meer kan, en niet wat er wel kan. "Dat zorgt voor onduidelijkheid bij opdrachtgevers. Dat hebben we bij de web DBA ook gezien. Bedrijven werden huiverig om zelfstandigen in te huren, terwijl er uiteindelijk door alle onduidelijkheid niet gehandhaafd is. Als het kabinet zegt wat niet kan, moeten ze ook duidelijk zeggen onder welke voorwaarden je wel als zelfstandige kunt blijven werken."
Over het werkgeverschap van Deliveroo is al een tijd veel te doen. Zijn de bezorgers van het bedrijf zzp'ers of zouden ze in dienst moeten zijn? In onderstaande video bespreken we deze zaak:
Van de Ven krijgt steun van Roos Wouters van de Werkvereniging, die bang is dat ook bewust zelfstandigen straks hun opdrachten terug zien lopen. De overheid wijst bij alle problemen naar de zelfstandige, meent Wouters.
Van loondienst naar zzp
"Het klopt dat werknemers, bijvoorbeeld in de zorg, soms uit dienst gaan om zich vervolgens als zzp'er in te laten huren tegen hogere tarieven en voor minder vervelende diensten. Maar die zelfstandigen kiezen gewoon voor lijfsbehoud, het gaat hen niet om de fiscale voordelen. Ze willen niet overspannen uitvallen. De overheid moet het probleem aanpakken, de slechte werkomstandigheden in bijvoorbeeld zorg en onderwijs en niet de gevolgen daarvan aanpakken."
Ook zal de inbeddingsregel volgens Wouters niet helpen om de gedwongen zzp'er aan een baan te helpen. "De overheid probeert al jaren met allerlei wetten en regels te zorgen dat personeel vaker in loondienst wordt aangenomen. Maar dat helpt niet, zie je steeds. Bedrijven willen dat niet."
Belgisch model
Om te bepalen wie een echte zelfstandige is en wie een werknemer hoort te zijn, zou de Nederlandse overheid moeten kijken naar het Belgische model, vindt Wouters. Bij dat Belgische model is er een duidelijkere manier om te bepalen of sprake is van schijnzelfstandigheid. De vrije wil van de partijen is daarbij in tegenstelling tot Nederland belangrijk.
"Alle zzp-organisaties zijn voorstander van dit Belgische model. Ik begrijp niet dat ons kabinet hier niet voor kiest. Het is ook niet ideaal, maar in ieder geval beter dan het huidige voorstel van de minister", besluit Wouters.