Oekraïne krijgt langgewenste Patriots: 'Complex maar zeer effectief wapen'

Het Patriotsysteem is bedoeld ter verdediging, niet voor de aanval. Oekraïne krijgt het geleverd door de Verenigde Staten, waar president Volodimir Zelenski vandaag naartoe is gereisd voor zijn eerste werkbezoek sinds de Russische invasie. De levering van het luchtafweersysteem maakt onderdeel uit van een pakket van 1,8 miljard dollar aan militaire steun, meldt persbureau AP.

En dat is goed nieuws voor de strijd tegen Russische luchtaanvallen. De Russen bestoken Oekraïense steden en infrastructuur sinds oktober vanuit de lucht met raketten en drones. Naast doden en gewonden heeft dat ervoor gezorgd dat miljoenen burgers geregeld zonder stroom zitten.

Raketten, drones en vliegtuigen

Hoewel Oekraïne er steeds beter in slaagt om deze aanvallen af te slaan, zijn de Patriots een vurig gewenste aanvulling op hun luchtafweer. Het wapensysteem kan niet alleen drones, helikopters en vliegtuigen detecteren en uitschakelen, ze zijn ook doeltreffend tegen snelle ballistische raketten en kruisvluchtwapens.

Ook het Nederlandse leger heeft de beschikking over drie Patriotsystemen, die worden bediend en onderhouden door een luchtverdedigingscommando van defensie, officieel het DGLC. "Het is een complex en geavanceerd wapensysteem dat veel soorten dreigingen kan uitschakelen", vertelt Joost den Otter. Hij werk ruim tien jaar bij het DGLC en kent het Patriotsysteem van binnen en buiten.

Wat de Patriot zo bijzonder maakt? Het wapensysteem kan meerdere doelen tegelijk volgen én onderscheppen. En ook het bereik is indrukwekkend: tot een hoogte van zo'n 20 kilometer en 60 kilometer afstand kan het doelen uitschakelen.

Maar dat gaat niet zomaar. Om één Patriot draaiende te houden heb je continu minimaal 35 tot 40 man nodig, legt hij uit. En tijdens een oorlogssituatie zoals in Oekraïne betekent dat voor veel functies ook een dubbele bezetting nodig is. Waarbij de bemanning elkaar afwisselt in shifts om zo 24 uur per dag operationeel te kunnen zijn.

Veel mensen nodig

Den Otter, nu plaatsvervangend commandant van een Nederlandse Patrioteenheid, zat jarenlang zelf achter de knoppen tijdens onder meer een NAVO-missie in Turkije. "De Nederlandse opleiding voor vuurleider duurt een klein jaar. Je leert alle facetten van het systeem. En dat is veel meer dan alleen de knop indrukken. Je moet ook de technische kennis daarachter hebben en iedere update van het systeem bestuderen."

Het hart van het systeem bestaat uit drie onderdelen. Dat zijn de vuurleidingscentrale, waarin het luchtruim met een radar tot tientallen kilometers kan worden afgezocht, een generator dat het systeem van stroom voorziet en meerdere 'launchers': lanceerinrichtingen waarmee de raketten worden afgevuurd

Een Patriotteam bestaat daarom uit veel verschillende mensen. "Dat zijn niet alleen de vuurleiders die het luchtruim in de gaten houden en de rakketten daadwerkelijk afschieten", zegt Den Otter. "Er zijn ook de eenheden die de lanceerinstallaties gereed brengen en onder meer nieuwe rakketten inladen. En je hebt altijd aanvullend logistiek personeel en verschillende onderhoudsmonteurs nodig. Daarboven heb je de staf met commandant en aanvullend personeel. Het is dus best wel divers."

Niet goedkoop

Daarbij: het systeem is zeker niet goedkoop. De waarde van de Amerikaanse levering aan Oekraïne wordt geschat op omgerekend ruim 1 miljard euro: 375 miljoen euro voor het systeem en 650 miljoen euro voor de raketten.

En dan moet het afvuren nog beginnen. Een onderscheppingsraket van het type PAC-3 (die een doelwit uitschakelt door deze te rammen) kost per stuk bijna 4 miljoen euro. De PAC-2 (ontploft in de buurt van een doelwit, dat zo wordt vernietigd door rondvliegende scherven) ongeveer de helft daarvan.

Een commandant in Oekraïne moet bij zijn verdediging straks dus voortdurend lastige beslissingen maken: wil ik een door Rusland ingezette drone (productiekosten zo'n 20.000 dollar) uit de lucht schieten met een miljoenenraket?

'Stapje verder'

Of de levering van het Patriotsysteem grote betekenis heeft voor de veiligheid van Oekraïne, is lastig te zeggen volgens defensiespecialist Peter Wijninga van denktank HCSS. Nog niet duidelijk is hoeveel Patriotsystemen Oekraïne krijgt.

Het Oekraïense leger leunt zwaar op wapens die het van zijn westerse bondgenoten geleverd krijgt. Zoals onder meer Himars-raketten, Pantserhouwitsers (ook uit Nederland) en de eveneens moderne luchtverdedigingssystemen Iris-T en Nasams.

"Allemaal complex materieel en dit gaat nog een stapje verder", zegt Wijninga. "Het vertrouwen is nu wel ontstaan dat de Oekraïners er mee overweg kunnen en dat het tot iets goeds zal leiden."

In deze video laat correspondent Eva Hartog zien hoe Rusland vanaf het begin elke kritiek de kop probeert in te drukken: