Gevallen cryptokoning SBF moet 'ongekende puinhoop' nu verdedigen

1. Wie is Sam Bankman-Fried?

Tot voor kort een van de jongste miljardairs ter wereld. Sam Bankman-Fried (vaak 'SBF' genoemd, de naam die hij op Twitter gebruikt) is een voormalig beurshandelaar op Wall Street. Hij werd steenrijk als mede-oprichter en topman van cryptobeurs FTX. Dat bedrijf viel onlangs in recordtempo om, maar werd op het hoogtepunt nog beschouwd als een betrouwbaar platform, gewaardeerd op 32 miljard dollar.

SBF werd door zijn razendsnelle klim naar de top beladen met termen als 'wonderboy', 'wizzkid' en 'cryptokoning'. Zelf deed de zoon van twee hoogleraren daar een schepje bovenop door te beloven dat hij op een dag, als een soort Robin Hood, zijn verdiende fortuin zou weggeven. De jonge ondernemer leefde praktisch op kantoor op de Bahama's, waar hij tussen het werk door sliep op een zitzak om maar zo min mogelijk transacties te missen.

2. Wat wordt hem verweten?

Op FTX kon je handelen in cryptomunten zoals bitcoin en ethereum. Het platform onderscheidde zich door beleggers ook afgeleide financiële producten (derivaten) aan te bieden. Zij konden daarmee speculeren op de toekomstige prijs van een koers - wat vaak gepaard gaat met de nodige risico's.

Maar dat was niet waar het misging. Bankman-Fried had eerder op zijn 25ste zelf al een ander bedrijf opgericht: Alameda Research. Dat bedrijf was gespecialiseerd in de handel in cryptomunten op basis van een grote hoeveelheid data ('quantitative trading') en dat leverde hem als twintiger al vele miljoenen op. Al die tijd werd beweerd dat de twee bedrijven strikt gescheiden waren. Maar dat bleek begin november heel anders te liggen: de financiële gezondheid van Alameda was voor een groot deel gebaseerd op FTT, een cryptomunt die FTX nota bene zelf had bedacht.

Een week later werd beweerd dat SBF stiekem geld van FTX-klanten overboekte naar Alameda voor het doen van risicovolle beleggingen. Toen de nauwe verwevenheid tussen de twee bedrijven bekend werd, haalden zoveel geschrokken klanten van FTX hun geld van de beurs dat die al snel instortte: hun geld bleek er in veel gevallen niet te zijn. In november moesten beide bedrijven het faillissement aanvragen.

Er kwamen meer verdachte transacties aan het licht en de boekhouding van FTX bleek een chaos. Advocaat John Ray, als bekend expert op het vlak van faillissementen aangewezen om met zijn team de ingewikkelde geldstromen te ontrafelen, omschrijft het als een ongekende puinhoop. "Ik ben in mijn loopbaan nog nooit zo'n compleet falen van intern toezicht en zo'n volledige afwezigheid van betrouwbare financiële informatie tegengekomen als hier", aldus Ray.

3. Wat zegt Bankman-Fried zelf?

Bankman-Fried blijft volhouden dat er geen opzet in het spel is. Hij geeft toe dat hij 'veel fouten' heeft gemaakt, maar ontkent het verduisteren van geld of het plegen van fraude. Dat zijn bedrijven zijn omgevallen heeft hem naar eigen zeggen geschokt. "Ik heb het verpest", zei hij. "Ik was topman van FTX. Ik had een verantwoordelijkheid."

Het voorkwam niet dat SBF half december op verzoek van de Amerikaanse justitie alsnog werd gearresteerd in zijn appartement in een resort op de Bahama's. Niet veel later werd hij uitgeleverd aan de Verenigde Staten. Overigens mocht SBF zijn strafproces in huisarrest - bij zijn ouders thuis in Californië - afwachten door het betalen van - je leest het goed - 250 miljoen dollar aan borg.

Wat hem zeker niet helpt: zijn zakenpartners Gary Wang (29) en Caroline Ellison (28) bekennen schuld aan fraude. In ruil voor strafvermindering werken zij mee aan de vervolging van Bankman-Fried. Zeker in het geval van Ellison is dat pijnlijk: zij zou ook een liefdesrelatie hebben gehad met SBF.

4. Zijn beleggers nu hun geld kwijt?

Door het boekhoudschandaal bij FTX en Alameda hebben zonder twijfel veel mensen geld verloren. Ten eerste de klanten van de bedrijven zelf. Ray en zijn team schatten dat FTX mogelijk geld schuldig is aan ruim 1 miljoen mensen en bedrijven. De totale schuld wordt geschat op 10 miljard dollar.

Dan zijn er de investeerders die veel geld hebben gestoken in de bedrijven van Bankman-Fried. Naast grote maatschappijen als Sequoia en BlackRock gaat het bijvoorbeeld ook om het staatsfonds van Singapore, een Canadees pensioenfonds voor leraren en beroemdheden zoals American football-speler Tom Brady en basketballer Stephen Curry, die reclame maakten voor FTX en die mogelijk miljoenen hebben verloren. Hoewel niet alle namen en schulden bekend zijn, is FTX aan zijn grootste eiser ruim 226 miljoen dollar verschuldigd.

En vergeet ook niet de schokgolf die door de cryptowereld ging door het FTX-debacle. De waarde van cryptomunten zoals bitcoin daalde, en dat raakte zo'n beetje iedereen die er geld in heeft gestopt, onder wie ook veel jonge Nederlandse beleggers.

5. Welke straf hangt hem boven het hoofd?

Bankman-Fried wordt beschuldigd van samenzwering en fraude. Als alle acht aanklachten tegen hem worden bewezen, kan hij een gevangenisstraf krijgen die kan oplopen tot 115 jaar. Al worden beursfraudeurs in de praktijk zelden maximaal gestraft.

De FBI en toezichthouders SEC en CFTX zeggen het klokje rond te hebben gewerkt om te ontrafelen wat er is gebeurd in wat federaal aanklager Damian Williams noemt 'een van de grootste financiële fraudes in de Amerikaanse geschiedenis'. Hoewel de 30-jarige Bankman-Fried misschien niet past in het typische profiel van iemand die investeerders bedriegt, kun je volgens Williams ook 'fraude plegen in korte broek en T-shirt in de zon'.