Politiek machtsspel of gekwetst om verbranding koran? 'Dit komt Erdogan goed uit'
De spanningen tussen Zweden en Turkije hebben een hoogtepunt bereikt. De druppel lijkt een koranverbranding in Stockholm twee weken geleden. Is die provocatie de voornaamste reden dat Turkije Zweden de toegang tot de NAVO nu opnieuw ontzegt, of is er meer aan de hand?
Zondag 22 januari verscheurde Edwin Wagensveld van Pegida in Den Haag een koran. Hij wou het heilige boek van de islam eigenlijk verbranden, maar besloot anders na discussie met de politie. De actie van Wagensveld kwam een dag na een anti-islamprotest van de extreemrechtse politicus Rasmus Paludan in Stockholm.
Koranverbrandingen
Paludan kreeg wel toestemming om de koran te verbranden, pal voor de Turkse ambassade. Het was niet zijn eerste verbranding, vorig jaar ontstonden rellen door heel Zweden na een tocht van koranverbrandingen in verschillende steden door Paludan.
In Turkije, maar ook in andere islamitische landen zijn tegendemonstraties uitgebroken als reactie op de provocaties. En al lijken de anti-islamprotesten acties van extreemrechtse eenlingen, ook de Turkse president Recep Tayyip Erdogan grijpt hard in. De Nederlandse ambassadeur die in Turkije op het matje moet komen, het Nederlandse consulaat in Istanbul dat vanwege veiligheidsredenen sluit en een aangepast reisadvies voor Nederlanders die naar Turkije reizen. Zweden lijkt een nog veel hogere prijs te betalen.
NAVO-toetreding
Turkije blokkeert al maanden de toetreding van Zweden en buurland Finland tot de NAVO. Door de Russische invasie in Oekraïne zoeken beide Scandinavische landen veiligheid bij de NAVO.
Erdogan heeft nu de touwtjes in handen. Een land kan alleen toetreden tot de NAVO als alle andere NAVO-leden toestemmen. Turkije en Hongarije zijn de enige die nog geen akkoord hebben gegeven.
Turkije stelt als voorwaarde dat beide landen zo'n 130 mensen uitleveren die Turkije beschouwt als 'terroristen', onder wie ook Koerden die volgens Turkije betrokken waren bij de mislukte coup in 2016. Zweden zegt daaraan niet te kunnen voldoen. Door de oplopende spanningen lijkt de toetreding van met name Zweden nog veel verder weg.
Pop van Erdogan
Twee weken geleden werd een uitnodiging aan de Zweedse parlementsvoorzitter ingetrokken nadat Zweedse Koerden hadden geprotesteerd met een ondersteboven gehangen pop van de Turkse president. Een gepland bezoek van de Zweedse minister van Defensie werd geschrapt.
Het lijkt alsof Erdogan elke anti-islamitische actie aangrijpt om zijn machtspositie te behouden in de NAVO. Volgens universitair docent Turkse Studies Petra de Bruijn gaat het Erdogan er niet zozeer om of Zweden en Finland toetreden tot de NAVO of niet. "Het is machtspolitiek. Het gaat slecht met de Turkse economie, Erdogans AKP staat er niet goed voor in de peilingen en er is na lange tijd een goed georganiseerde oppositie."
Op 14 mei zijn de landelijke verkiezingen. Nooit eerder streed president Erdogan tegen zo'n sterke oppositie. En dus grijpt hij alles aan om te laten zien dat hij opkomt voor de Turken, en met name de islamitische meerderheid in het land. Daarmee versterkt hij zijn eigen positie in Turkije.
Geen steun van Turkije
Hoewel de Zweedse premier de anti-islamitische acties verwerpt, lijkt de boosheid van Erdogan niet getemperd. Erdogan reageert op de koranverbrandingen met het statement dat Zweden niet op steun van Turkije hoeft te rekenen als het gaat om toetreding tot de NAVO. "Desnoods geven we een andere boodschap af voor Finland. Het zal een schok zijn voor Zweden als we dat doen."
Maar Finland wil niet zonder zijn bondgenoot toetreden. Zo zei de Finse minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto maandag: "Het is onze absolute wens om samen met Zweden toe te treden. De Finse veiligheid en de Zweedse veiligheid gaan samen."
De populist Erdogan
De anti-islamitische acties in West-Europa, ook al zijn die van eenlingen, komen Erdogan goed uit. "Hij is een populist", zegt Petra de Bruijn. "Hij maakt gebruik van het anti-Westerse gevoel dat een deel van de Turken parten speelt, en hij laat zien dat Turkije op het wereldtoneel nog steeds een grote rol speelt."
Daarmee lijkt de koranverbranding in Stockholm een provocatie die de toetreding van de NAVO voor Zweden, en daarmee ook Finland, voor de komende tijd lijkt te dwarsbomen. Een uitkomst waar de Russische president Poetin blij mee zal zijn.
De Finse minister Haavisto sprak deze week over een eventuele inmenging van Rusland in de koranverbranding. Volgens Haavisto heeft rechtsextremist Paludan banden met Rusland. "Het roept de vraag op of een derde partij, bijvoorbeeld Rusland of een andere partij die tegen het NAVO-lidmaatschap is, probeert te stoken en te provoceren. Dit is onvergeeflijk."