Je kind verliezen aan euthanasie: 'Denise wilde wel, maar ze kón niet'

"De nacht voor ze ging sterven, wilde ze eigenlijk alleen slapen, in haar eigen bed", vertelt moeder Bianca (53). "Ik zong slaapliedjes voor haar met gekke, zelfverzonnen teksten. Zoals vroeger. Later die avond kwam ze toch naar mij toe."

Hand in hand vielen ze in slaap. "Nog één keer kon ik diep in haar mooie blauwe ogen kijken, wetend dat dit het allerlaatste moment was dat ik zo dicht bij haar kon zijn."

Kostbaar moment

Anderhalf jaar na de dood van Denise zijn er tranen, als haar moeder thuis in Heerenveen over het kostbare moment vertelt. 

Tastbare herinneringen aan de jonge vrouw zijn er ook in het appartement. De Barbiepoppen en knuffels die voor Denises dood bij haar in bed lagen, staan in een grote open kast tegen de muur. Fotoboeken en haar telefoon liggen op een plank. Met een roze hoesje, dat was haar lievelingskleur. En er staat een urn met haar as. 

In de kamer wordt je blik automatisch getrokken naar een indringende zwart-witfoto van Denise. Een mooi meisje kijkt – met inderdaad prachtige ogen – recht in de lens. Niets op het plaatje verraadt de vreselijke, slopende strijd die zich elke dag opnieuw afspeelde in haar hoofd.

Die strijd begon toen Denise naar de kleuterschool ging en meer contact kreeg met andere kinderen. "Tot die tijd was ze een heel vrolijk, grappig meisje. Wel was ze altijd al gevoelig voor prikkels en had ze veel structuur nodig, daar voelde ze zich het beste bij."

Prikkels waren er veel op school. "Op haar allereerste dag sloeg ze een ander kindje met een schep op het hoofd. Waarschijnlijk werd het haar te veel."

Buiten zinnen van woede

Speelafspraakjes na schooltijd? Ook geen succes. "Ze kwam snel in conflict met andere kinderen, nam alles heel letterlijk, snapte grapjes niet. Met één vriendinnetje bleef ze wel een tijd lang afspreken, maar dat lukte uiteindelijk toch ook niet meer. Ze werd steeds eenzamer."

Denise kon enorm ontploffen, compleet buiten zinnen raken van woede. "Paniekaanvallen, begrepen we later. Als ze iets nieuws moest leren, bijvoorbeeld tandenpoetsen, dan ging het mis. Tube opendraaien, tandpasta op je borstel, dop weer erop, poetsen, spoelen. Dat zijn heel veel kleine stapjes. Ze kreeg dat niet verwerkt en dan raakte ze compleet in paniek. Als kind leer je voortdurend nieuwe dingen. Dus was er ook voortdurend die paniek."

Op haar zevende zat Denise tegenover haar eerste psycholoog. Op haar tiende ongeveer verbouwde ze tijdens een vakantie met het gezin in blinde razernij haar kamer in het chalet. En in groep 8, vlak voor de eindmusical, kreeg ze voor het eerst een psychose. "Al het oefenen en het idee dat er veel mensen zouden komen kijken, het was veel te veel voor haar."

Denise werd gediagnosticeerd met Asperger, een vorm van autisme. "Waarschijnlijk ook nog een persoonlijkheidsstoornis, maar dat hebben we niet verder uit laten zoeken." Ze ging naar een speciale middelbare school, maar het werd daardoor niet rustiger in haar hoofd. Integendeel: "Toen ze 13 was, stond ze met een mes tegenover haar zusje van 7."

Opnieuw met tranen in haar ogen, vertelt moeder Bianca: "Ze kon niet meer thuis blijven wonen, zeiden haar behandelaars. We konden dat niet langer riskeren met haar zusje, dat begrepen wij ook. Vreselijk, vond ik het. Ik dacht: wie stopt haar dan 's avonds in bed, geeft haar een knuffel?"

Vijf jaar lang woonde Denise op een zorgboerderij waar door professionals liefdevol en kundig voor haar werd gezorgd. Maar de tiener bleef ontzettend worstelen, met alles eigenlijk. "Op haar vijftiende deed ze haar eerste suïcidepoging. Ze overleefde, maar brak wel drie ruggenwervels. Ze moest maandenlang met een korset lopen. Ze zei: dat vind ik niet erg mama. Maar dat het mislukt is wel." 

Zo jong, zoveel meegemaakt

Bianca vervolgt: "Ik weet nog dat we aankwamen in het ziekenhuis, hoe ze daar lag in dat bed. Zo jong en toch al zoveel meegemaakt, het brak mijn hart. Vóór dat moment deed het me vooral veel pijn om haar te zien worstelen. Maar vanaf toen was ik ook altijd alert, stond altijd aan. Er was voortdurend angst."

Die angst bleek terecht, er volgden meer pogingen. Crisisopnames ook. "Steeds handelde ze uit radeloosheid. Ze zag mensen die ze kende van vroeger, leeftijdsgenoten, allerlei dingen bereiken. Terwijl alles wat zij zelf probeerde, mislukte."

In de zomer van 2018 was daar die brief, waarin de toen 18-jarige Denise haar ouders en zusje vertelde euthanasie te willen. Een optie die ze had besproken bij het autismecentrum waar ze op dat moment in behandeling was. "Ik heb elf jaar lang gevochten voor een leven dat mij niks oplevert. Niks positiefs in elk geval. Het enige waardevolle zijn jullie. Dat mogen jullie nooit vergeten. Ik hou oneindig veel van jullie alle drie", stond erin.

En ook: "Ik hoop dat jullie mijn wens kunnen respecteren en dat ik op een vredige manier kan gaan."

Dat konden haar ouders. Meteen eigenlijk. De vele verplichte crisisopnames, behandelingen die steeds even leken aan te slaan maar uiteindelijk nooit het verschil konden maken, de suïcidepogingen, de paniek en de radeloosheid: het was voor Bianca en Joost kraakhelder dat hun dochter wel wilde, maar niet kon.

"Jarenlang hadden we haar zien strijden. Ze heeft – intern op de zorgboerderij – zelfs nog studies opgepakt, echt geprobeerd iets van het leven te maken. Maar het lukte haar niet. Nu gaf ze aan: ik wil niet meer leven. Hoe zou ik haar besluit niet kunnen accepteren?"

Denise en haar ouders wendden zich tot het Expertisecentrum Euthanasie. Om het traject daar in gang te zetten, moest Bianca de rapporten opsturen die de verschillende behandelaars in de voorgaande jaren over de psychiatrische problematiek van haar dochter hadden opgesteld.
 

"Ik liep met een envelop vol A4'tjes naar het winkelcentrum. Terwijl de wereld om me heen doordraaide, dacht ik alleen maar: in deze envelop zit de dood van mijn kind. Eenmaal bij de brievenbus ging door me heen: als ik deze envelop loslaat, teken ik haar doodvonnis. Dat was natuurlijk niet echt zo, maar zo voelde dat. En toen….toen heb ik losgelaten."

Bianca snikt. Loslaten, de envelop, maar vooral haar dochter. Het heeft haar zoveel pijn gedaan. "Weet je, ik heb het heel lang bij mezelf gezocht, mezelf afgevraagd: ligt dit aan mij? Reageer ik niet goed op haar? Maar ook dat heb ik losgelaten. Mensen vragen soms nog wel: had je niet nog dit kunnen proberen, of dat? Maar we hebben alles gedaan en meer."

Een aantal maanden na het opsturen van de dossiers, in november 2018, was er bij het expertisecentrum een eerste gesprek met een onafhankelijke psychiater. Daarna, in het voorjaar van 2020, werd een speciaal zorgteam aangewezen om zich te buigen over de euthanasiewens van Denise.

Dat team ging niet over een nacht ijs. "Denise was heel jong. Dan is je puberbrein nog niet helemaal ontwikkeld. Ook zou ze in die periode net naar een andere begeleide woonplek gaan. De experts wilden dat nog een aantal maanden aanzien: gaat het daar misschien toch beter?"

Maar het ging – ook dit keer – niet beter. In juni 2021 was daar de beslissing van het expertisecentrum. "Denise had eerst alleen een gesprek. Maar al heel snel werden wij erbij geroepen. Haar arts vroeg: vertel jij het aan je ouders of zal ik het doen? Ik heb een ja gekregen, zei Denise toen, ik mag gaan." Hoe dat voelde? "Ik was blij voor haar."

Eerst werd een datum geprikt in september 2021. Maar Denise wilde niet meer wachten, kon niet meer wachten. Dus werd het de laatste week van juli. "Toen wist ik: mijn kind gaat binnen vier weken sterven."

De laatste twee weken voor haar dood kwam Denise weer thuis wonen. Alles wat nog gezegd moest worden, werd in die laatste veertien dagen uitgesproken. "Ze was bang dat ze een slecht mens was geweest, vroeg zich af of ze wel naar de hemel mocht. Maar ze danst nu in de hemel, dat weet ik zeker."

Bianca voegt toe: "Ze was zo lief, had zoveel talenten. De wereld was alleen te groot voor haar, te druk, te ingewikkeld."

Met haar mooiste kleren aan

Op de middag van 26 juli overleed Denise de Ruijter, 21 jaar jong. Kort daarvoor had ze van de arts nog een laatste keer uitleg gekregen over de euthanasie. "Daarna sprintte ze huilend naar haar bed. Ik ben zo blij dat ik mag gaan, zei ze."

Bianca en Joost stonden aan haar voeteneind toen Denise vertrok. "Ze wilde niet dat we dichter bij haar stonden, kon onze emoties niet verdragen. Haar zusje Kirsten was er niet bij, die kon dat niet aan. Met haar favoriete YouTubekanaal op de oortjes van haar telefoon is ze ingeslapen. Tussen haar knuffels en met haar mooiste kleren aan."

Die knuffels en die telefoon liggen nog altijd in de kast in de woonkamer, bij de foto en de urn. Nog veel meer herinneringen bewaart de moeder van Denise in haar hoofd en hart. "We dansten altijd samen toen ze klein was. Dan sprong ze in mijn armen, klemde ze haar beentjes om me heen en zwierden we wang tegen wang door de kamer." Tranen. "Ik probeer dagelijks te mediteren. Terwijl ik dat doe, beleef ik die momenten soms weer. Dan is het net of ze weer even bij me is."

Een soort van gelukkig

Hoe het nu met Bianca gaat? Een tijd lang lukte het haar niet om te werken. Sinds kort heeft ze een nieuwe baan, in de bibliotheek in de stad. Ze straalt als ze het naamkaartje laat zien dat ze tijdens haar diensten draagt: "Het is er echt heel leuk!""

Het maakt het gemis van Denise natuurlijk niet minder. Dat is er altijd. "Ik heb een enorm gat in m'n hart. Maar ik voel me wel – een soort van – gelukkig. Het is fijn om weer te kunnen en mogen leven, dat heb ik lang niet gekund."

Bovendien vroeg Denise haar moeder om herinneringen te maken die zij zelf niet meer kon maken. "Dus dat doe ik." En na een korte stilte: "Ik vind het leven wél heel mooi. Het is mij gegeven om dat te mogen voelen. Dan moet ik er ook maar iets van maken."

Stichting voor lotgenoten

Bianca zet zich in voor de nieuwe stichting In Liefde Laten Gaan. Ouders die een kind verloren aan euthanasie of van wie een kind in het traject daarvoor zit, kunnen er terecht. "Gevoelens delen kan, maar ook praktische vragen stellen. Ik wil dat ze zich gezien en begrepen voelen, dat er openheid mag zijn."

Euthanasie vanwege psychisch lijden komt op de leeftijd van Denise niet vaak voor. Het Expertisecentrum Euthanasie kreeg in 2021, het jaar dat Denise stierf, in totaal 868 verzoeken om euthanasie van mensen die het psychisch niet meer aan konden. Daarvan werd tien procent ingewilligd, geeft het centrum aan. Minder dan tien van de patiënten die een 'ja' kregen vanwege psychisch lijden, waren tussen de 18 en 30 jaar oud. 

Het totaal aantal mensen dat overlijdt aan euthanasie, ligt een stuk hoger. Euthanasie gaat niet altijd via het expertisecentrum. Alle gevallen moeten in Nederland worden gemeld bij de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie. De cijfers van vorig jaar zijn nog niet bekend, maar in 2021 stierven er in totaal 7666 mensen door euthanasie. In 115 gevallen was de reden psychisch lijden, daarvan ging het 14 keer om iemand die jonger was dan 30 jaar.

Voor vragen over euthanasie kun je terecht bij het Kenniscentrum Euthanasie. Is het verhaal van Bianca voor jou herkenbaar en wil je daarover praten? Voor lotgenotencontact kun hier terecht.