Luchtvervuiling neemt af, maar stikstof blijft een hardnekkig probleem
Het gaat de goede kant op met de luchtvervuiling in Nederland. De uitstoot neemt al jaren af en die trend zal verder doorzetten, concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving in haar raming voor 2030. De afname is voornamelijk het gevolg van Europees beleid.
Stikstof blijft wel een hardnekkig probleem: de uitstoot van ammoniak neemt volgens de raming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) niet genoeg af om het kabinetsdoel te halen.
Dat het de goede richting opgaat, wil niet zeggen dat de problemen voor de volksgezondheid en natuurkwaliteit daarmee ook opgelost zijn. De Europese reductiedoelen 'zijn afgesproken om deze problemen te verminderen, maar niet om deze op te lossen', zo staat in het rapport.
Wettelijke normen zijn weliswaar bedoeld om een bepaald effect te hebben, maar de haalbaarheid wordt ook meegewogen in het uiteindelijke compromis. De Wereldgezondheidsorganisatie concludeerde niet zo lang geleden nog dat luchtverontreiniging al in kleine hoeveelheden schadelijk is voor de gezondheid.
Europese en Nederlandse doelen
Eén van de meeste beruchte vormen van luchtverontreiniging is fijnstof en dan met name de fijnste fractie daarvan, PM2.5, met een diameter van maximaal 2,5 micrometer. Volgens het Europees Milieuagentschap leidt luchtverontreiniging jaarlijks tot meer dan 300.000 vroegtijdige sterfgevallen in de EU. Het grootste deel daarvan komt op het conto van fijnstof, op afstand gevolgd door stikstofoxiden.
Naast bovengenoemde stoffen zijn er ook Europese normen voor zwaveldioxide en vluchtige organische stoffen, die bijvoorbeeld als oplosmiddel worden gebruikt. De uitstoot van alle vijf onderzochte stoffen blijft de komende jaren onder de Europese norm, zo is de verwachting.
Naast de Europese normen heeft Nederland aparte reductiedoelen geformuleerd voor de twee bekendste vormen van reactief stikstof, namelijk stikstofoxiden en ammoniak. Dat hangt samen met de hoge uitstoot in Nederland van met name ammonia, afkomstig uit de intensieve veehouderij.
Waar de uitstoot van stikstofoxiden volgens de raming waarschijnlijk genoeg gereduceerd wordt om aan het nationale doel te voldoen, geldt dat niet voor ammoniak. Bij lange na niet zelfs: het kabinetsdoel voor de reductie van ammoniak is 'buiten bereik'.
Wat naar boven gaat, komt ook weer naar beneden
De uitstoot van stikstof is één ding, voor de Natura-2000 gebieden gaat het erom wat er vanuit de lucht op neerdaalt: de depositie. Het RIVM zal op basis van de geschatte emissies uit deze raming de depositie uitrekenen. De uitkomsten daarvan volgen later dit jaar.
In 2030 moet 74 procent van de kwetsbare natuurgebieden onder de kritische depositiewaarde voor stikstof gebracht zijn. Of dat kabinetsdoel behaald wordt, is niet alleen afhankelijk van hoeveel, maar ook van waar de emissies worden gereduceerd. Omdat stikstof – met name ammoniak – vooral dichtbij de bron neerslaat is emissiereductie dichtbij natuurgebieden het meest effectief.
'Uitkoop is duur'
Wat kan bijdragen aan de emissiereductie van ammoniak is de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv), oftewel de uitkoopregeling. Deze draagt ruim 2 kiloton bij aan de geraamde emissiereductie van ammoniak in 2030, op een totaal van ongeveer 100 kiloton.
"Dit is de bovengrens, het meest positieve scenario, want de regeling is vrijwillig", waarschuwt Emma van der Zanden van het Planbureau voor de Leefomgeving. "De aanname is dat het budget daadwerkelijk uitgegeven kan worden, oftewel dat genoeg bedrijven echt stoppen. Hier zit dus níet in dat uitkoopregelingen vaak niet zo goed en zo snel werken als bedoeld. Uitkoop is duur."
In de raming wordt een iets groter effect verwacht van het gebruik van eiwitarm veevoer (3,5 kiloton reductie in 2030). Maar al dergelijke getallen zijn omgeven door grote onzekerheden, haast van der Zanden zich om te zeggen. Ook wat betreft alternatief veevoer moet nog worden afgewacht of genoeg boeren het gaan gebruiken.
Alleen beleid dat voldoende is uitgewerkt, is nagerekend op de verwachte effecten in 2030. Het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) 'is nog niet concreet genoeg om door te rekenen in de emissieramingen', zo stelt het rapport. In het NPLG worden doelen voor natuur, klimaat en waterkwaliteit integraal aangepakt, zo is het idee.
De auteurs willen zich niet wagen aan een inschatting hoeveel dergelijke niet meegenomen maatregelen, waarvan het NPLG de belangrijkste is, gaan bijdragen aan de emissiereductie van ammoniak in 2030.