Cultuuromslag nodig bij NOS Sport, maar hoe? 'Niet meer wegkijken'

Vijftien jaar lang zijn meldingen over wangedrag op de redactie genegeerd. Meerdere medewerkers noemden dat wegkijkgedrag een voorbeeld van een 'diepgewortelde cultuur'. 

"In die vijftien jaar is er vooral weggekeken door de leiding, wat giftig gedrag mogelijk maakt", zegt Caroline Koetsenruijter, die organisaties leert om te gaan met agressie op de werkvloer. "Dat leidt tot giftige acceptatie, waardoor omstanders het gedrag gaan normaliseren en denken dat hier toch niets aan te doen is."

De hoofdredactie van NOS Sport wil nu ruimte geven aan een 'cultuuromslag' en treedt daarom 'gefaseerd' terug. Koetsenruijter vraagt zich af of dat wel genoeg is. "Het zit daar fout op machtsmisbruik, giftige acceptatie en factoren in de organisatie zoals volledig gefocust zijn op de prestatie in plaats van op de mensen. Dat verander je niet zomaar."

Melden is voor helden, voegt Koetsenruijter eraan toe. "Maar helaas ben je als melder dubbel de dupe in ons land. Dan heb je het lef getoond om wat te zeggen, maar wordt er niets mee gedaan. Als je ziet dat er geen consequenties aan worden gegeven, zwijg je steeds meer. Dan beland je in een giftig moeras."

'Is het veilig in onze organisatie?'

"Zodra je als organisatie een melding krijgt, moet je veel sneller in actie komen om de angel eruit te halen. Het wordt veel erger als je wacht", zegt Judith Stoop, die in haar werk als mediator bij arbeidsconflicten veel te maken heeft met grensoverschrijdend gedrag.

Ze adviseert bedrijven ook preventief te werk te gaan. "Prik door de ballon heen en vraag jezelf af: is het wel veilig in onze organisatie?" Want een groot probleem is volgens haar dat 'dingen worden genormaliseerd'. Zo ontstaat een bedrijfscultuur waarin mensen hun mond houden. "Je moet een beleid hebben hoe je omgaat met een afwijkende mening. Luister daarnaar."

Volgens psycholoog Ilona van Vlimmeren van ForLight GGZ, een instelling gespecialiseerd in grensoverschrijdend gedrag, maakt het subjectieve aspect het soms lastig om te zeggen of daadwerkelijk sprake is van grensoverschrijdend gedrag. "In sommige gevallen is het overduidelijk dat iemands grens wordt overschreden, maar niet in alle gevallen."

Context belangrijk

"Grensoverschrijdend gedrag is gedrag waarbij iemand de grenzen van de ander aantast of overschrijdt", zegt ze. "Of iemands grens wordt overschreden, kan afhangen van de context."

Van Vlimmeren somt voorbeelden op van grensoverschrijdend gedrag: stalken, dreigen, intimideren, manipuleren, seksueel getinte opmerkingen maken én machtsmisbruik. "Bij stalken weet je dat je iemands grens overgaat wanneer iemand zegt geen contact meer te willen, maar bij bijvoorbeeld intimidatie of seksueel getinte opmerkingen is die grens onduidelijker."

Ze spreekt vaak mensen die zich er niet van bewust zijn een grens te overschrijden of niet die intentie hebben, maar dit toch doen. "Dan is het van belang om uit te zoeken waar dat aan ligt."

Verbale vernedering

Grensoverschrijdend gedrag kan plaatsvinden in privésituaties, maar ook op het werk. Daar hebben liefst 2,5 miljoen mensen te maken met verbale vernedering, intimidatie of grensoverschrijdend gedrag op de werkplek, blijkt uit onderzoek van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) in 2021.

"Het beste is natuurlijk opm iemand zelf aan te spreken op zijn gedrag, maar dat is niet altijd zo eenvoudig", zegt Mirjam Decoz, adviseur en onderzoeker op het gebied van ongewenste omgangsvormen. "Zeker niet als je geen steun krijgt van omstanders. Bovendien bestaat er geen garantie dat het gedrag dan stopt. Je kunt ook naar de leiding stappen, maar daarvoor geldt helaas hetzelfde."

Decoz raadt het in elk geval aan om het gedrag aan de vertrouwenspersoon voor te leggen. "Die kan ondersteuning en tips geven. Uiteindelijk kan mediation een goede oplossing bieden, of het indienen van een klacht."

Ze benadrukt hoe schadelijk grensoverschrijdend gedrag is voor het slachtoffer, of het nu gaat om strafbare feiten of niet. "Iedereen snapt dat verkrachting of aanranding strafbaar is, maar in de praktijk gaat het meestal om grensoverschrijdend gedrag dat niet strafbaar is, maar wel heel schadelijk."

Ze hamert op de wettelijke verplichting van de werkgever om aan werknemers een veilige werkplek te bieden. "En daar hoort het voorkomen of beperken van grensoverschrijdend gedrag bij."  

Meldcultuur

Volgens Decoz kan er nog veel verbeterd als het gaat om het verbeteren van de meldcultuur. "Veel werkgevers hebben geen klachtencommissie. Ook gaat er veel mis bij het onderzoeken omdat niet helder is waar een zorgvuldig onderzoek aan moet voldoen." 

Regeringscommissaris Mariëtte Hamer roept mensen uit de mediawereld die iets naars hebben meegemaakt, op om melding te maken bij de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen (OGCO). Ze hoopt op deze manier een beter beeld te krijgen van grensoverschrijdend gedrag bij de hele omroep.