Spanning in provincies: meer verzet tegen stikstofplan na verkiezingen?
Woensdag zijn de Provinciale Statenverkiezingen. Er staat veel op het spel – denk aan de stikstofmaatregelen. Het kabinet is voor het uitvoeren van die maatregelen afhankelijk van de provincies. Maar wat nou als de nieuwe provinciebesturen straks helemaal niet zitten te wachten op die maatregelen?
Carla Evers, lijsttrekker van de BoerBurgerBeweging in Overijssel, heeft zin in de verkiezingen. "Ik denk wel dat we veel zetels gaan halen", glundert ze, thuis in haar boerderij in Hezingen. Daar zou ze weleens gelijk in kunnen hebben: volgens peilingen is Overijssel één van de provincies waar BBB de grootste zou kunnen worden. "We rekenen nergens op, maar we zouden het wel heel fijn vinden", zegt Evers.
Stikstofbeleid
Maar het is meer dan fijn: BBB wil gaan besturen. Hoe meer zetels in de provincies, hoe groter de kans dat ze in meerdere provinciebesturen kunnen plaatsnemen en zo een vuist kunnen maken tegen het stikstofbeleid.
Het kabinet stelt de doelen vast: 50 procent minder stikstofuitstoot in 2030 bijvoorbeeld, of grote uitstoters (piekbelasters) als eerste aanpakken. Maar in de provincies wordt bepaald hoe die doelen gehaald worden – en zij moeten de maatregelen ook uitvoeren. Weigerachtige provincies kunnen het kabinet zo een groot probleem bezorgen.
Pas op de plaats
Voor BBB is het duidelijk: dat jaartal, 2030, moet van tafel. En ook gedwongen uitkoop van boeren, zoals het kabinet nu als stok achter de deur wil, is onbespreekbaar. Liever maakt Evers een pas op de plaats.
"Wij zeggen met name: breng nou eerst eens in kaart, en dan echt in het veld, hoe het daadwerkelijk gaat met de natuur. Wat is nou daadwerkelijk hier het probleem? Welke boeren kunnen helpen aan de oplossing, en wat hebben die daarvoor nodig? En dat gaan wij doen, als wij het voor het zeggen krijgen."
Maar niet alleen partijen als BBB zijn kritisch. Ook coalitiepartijen VVD en CDA keren zich in verschillende provincies tegen het stikstofbeleid. Dat is goed te zien in online stemwijzer Kieskompas: in meerdere provincies gaven de partijen aan in 'verzet' te willen komen tegen de landelijke stikstofplannen en zeiden ze tegen verplichte uitkoop te zijn.
Duidelijke doelen
"Ik zie gewoon dat de plannen op sommige punten onrealistisch zijn", verzucht de Overijsselse CDA-lijsttrekker Rick Brink. "Ik kan veel meer draagvlak creëren als ik niet steeds op de vierkante meter hoef te discussiëren. Ik zeg tegen Den Haag: kom eerst maar eens met duidelijke doelen."
Hij zegt graag aan de slag te willen met de stikstofmaatregelen, maar is ook duidelijk: dat moet zónder harde deadlines en zónder gedwongen uitkoop. "Mijn handtekening staat niet onder dat beleid, daar ben ik echt heel duidelijk in. In Overijssel werken wij ook niet zo, hier is nog nooit een boer uitgekocht voor het behalen van natuurdoelen."
Minister Van der Wal zei vandaag voor de ministerraad zich nog geen zorgen te maken over opstandige provincies. "Alle provincies hebben heel veel ambities: op het gebied van woningbouw, verduurzamen van de industrie, de energietransitie... daar heb je vergunningen voor nodig. Die krijg je alleen op het moment dat je de natuur op orde hebt. Daarvoor is natuurherstel nodig en dat moet in Nederland toch echt vooral bereikt worden door de stikstofkraan dicht te draaien."
Fluiten naar het geld
Voor 1 juli moeten de provincies de zogenoemde gebiedsplannen hebben aangeleverd waarin zij aangeven hoe ze de doelen gaan halen op het gebied van onder meer stikstof, natuurherstel en waterkwaliteit. Den Haag heeft een pot van 25 miljard euro te verdelen om te helpen bij de uitvoer van die plannen. Wie ontoereikende plannen aanlevert, kan fluiten naar dat geld, waarschuwt Van der Wal.
Het blijft voorlopig bij die waarschuwing, maar Van der Wal schreef al eerder aan de Kamer dat het kabinet nadenkt over een wet die provincies op termijn ook zou kunnen dwingen maatregelen te nemen.