Jongeren stellen eigen diagnoses via TikTok: 'Als je dit herkent heb je ADHD'

"Ik heb dit allemaal", schrijft een verbaasde tiener onder een video waarin een vrouw 'autistische kenmerken' opsomt: het haten om sokken te dragen, te laat komen, niet van bellen houden en dezelfde serie meerdere keren kijken. De TikTok kreeg 171 duizend likes en werd 5 miljoen keer bekeken. 

ADHD 

In een andere video - 1,3 miljoen kijkers - worden tekenen van ADHD bij vrouwen onder de loep genomen. Een paar voorbeelden: je vindt het moeilijk om nee te zeggen en hebt vaak het gevoel dat je niet goed genoeg bent. Je haalde hoge cijfers op school, maar kan je niet meer herinneren wat je geleerd hebt. Ook hier regent het reacties van jongeren die zichzelf in het filmpje herkennen. "Ik moest hier gewoon van huilen, ik heb me nog nooit zo gezien gevoeld", schrijft een volger. "Ik herken echt alles", schrijft een ander.

Kinder- en jeugdpsycholoog Malou ziet dit soort video's vaak voorbij komen op TikTok. Sinds 2021 is ze op het platform actief als Malou de psycholoog, waar ze inmiddels 20 duizend volgers heeft. Op haar account biedt ze jongeren een inkijkje in haar werk als psycholoog en geeft ze tips en adviezen. "Ik leg bijvoorbeeld uit welke ademhalingstechnieken je kunt toepassen als je een paniekaanval krijgt of ik vertel wat een psycholoog denkt tijdens een sessie", vertelt Malou.

Labels plakken  

De psycholoog heeft gemengde gevoelens over de TikToks waarin kenmerken van psychische aandoeningen worden opgesomd. "Het is natuurlijk fijn om jezelf te herkennen in video's als je tegen dingen aanloopt, maar het zijn vaak ook dingen die mensen doen die geen psychische aandoening hebben. Ook zien we dat jongeren zichzelf door dit soort TikToks labels opplakken. Zeggen dat je ADHD of autisme hebt zonder dat dit gediagnosticeerd is, kan schadelijk zijn", legt ze uit.

"Als heel veel mensen roepen dat ze een bepaalde diagnose hebben, worden de mensen die deze diagnose daadwerkelijk hebben minder serieus genomen. Ook kan het zijn dat je problemen niet worden opgelost, omdat je bijvoorbeeld een andere aandoening hebt dan je misschien denkt." Malou waarschuwt jongeren voor zelfdiagnose in een van haar video's. "Om de aandacht te trekken, heb ik die video ook zo'n populaire titel gegeven: 5 redenen van een psycholoog waarom jij misschien wel ADHD hebt."

Rudolf Ponds, vice-voorzitter van het Nederlands Instituut van Pyschologen (NIP), benadrukt dat het inderdaad onmogelijk is om op basis van een aantal kenmerken of eigenschappen een diagnose te stellen. "Het is meer dan het afvinken van een rijtje kenmerken. Context, leeftijd en omgeving spelen ook een belangrijke rol. Om een voorbeeld te noemen: een 16-jarige wiens verkering net uit is kan na het kijken van een video over depressie denken dat hij depressief is, terwijl een psycholoog zou concluderen dat hij zich tijdelijk somber voelt omdat hij liefdesverdriet heeft."

Dokter Google 

Of meer jongeren zich bij de huisarts of psycholoog melden door video's op TikTok wordt volgens Ponds niet bijgehouden. "Er zijn geen harde cijfers van, maar we horen het wel vaak en maken het ook zelf mee. Dat is niet zo vreemd, er komt tegenwoordig ook bijna niemand meer bij de huisarts voordat hij 'dokter Google' heeft geraadpleegd. Vroeger had je alleen de folders in de wachtkamer van de dokter, de moderne variant is veel rijker. Wij zien daar als beroepsvereniging de meerwaarde van in."

Want hoewel jongeren soms onterecht kunnen denken dat ze ADHD, autisme of een angststoornis hebben, leidt het volgens Ponds ook tot meer erkenning en het normaliseren van psychische klachten. "Jongeren vinden steun in hun virtuele community en worden in veel gevallen juist gerustgesteld", zegt Ponds.

Teleurstelling 

Malou ziet in de praktijk waar ze werkt soms dat jongeren teleurgesteld zijn als uit onderzoek blijkt dat ze toch geen ADHD of autisme hebben. "Ze willen graag ergens bij horen, dat is van alle tijden. Vroeger ging dat over muziek of een bepaalde kledingstijl, nu we opener zijn over onze mentale gezondheid kan dat ook leiden tot subculturen. Als je vrienden allemaal ADHD hebben, kan het als een teleurstelling voelen dat jij het niet hebt."

Ponds vult aan dat mensen het sowieso prettig vinden om een diagnose te krijgen als ze een probleem hebben. "Na een diagnose komt een oplossing, is vaak de gedachte. Terwijl je juist blij moet zijn als je geen psychische aandoening hebt."

Blijf kritisch

Jongeren kunnen de video's op TikTok gerust blijven kijken, stellen de psychologen. "Als je tips ziet die jou helpen om je beter te kunnen concentreren dan kan je dat gerust toepassen, ook als je geen ADHD hebt of het niet zeker weet", zegt Malou. "Maar plak jezelf nooit een label op. Als je je zorgen maakt, praat dan met mensen in je omgeving of neem contact op met je huisarts."

Kortom: je kunt het prima gebruiken als informatiebron, maar blijf kritisch. Gelukkig zit dat bij veel TikTokkers wel goed. "Volgens TikTok heb ik inmiddels iedere psychische aandoening die er bestaat", grapt een kijker van een autisme-video.