Gratis plastic koffiebeker of frietbakje? Vanaf 1 juli mag het niet meer

1. Waarom komt dit verbod er?

Er komt te veel plastic (zwerf)afval in ons milieu. Daarom heeft Europa de richtlijn Single Use Plastics ingevoerd. Sinds juli 2021 mogen plastic producten als wegwerprietjes, -bestek, -borden, wattenstaafjes en ballonstokjes al niet meer op de markt worden gebracht. En vanaf deze zomer breidt het verbod zich uit naar het gratis verstrekken van plastic wegwerpbekers en -verpakkingen. 

2. Om hoeveel wegwerpverpakkingen gaat het in Nederland?

Alleen al in Nederland gooien we iedere jaar 7 miljard plastic wegwerpbekers en -bakjes weg. Dat zijn er 19 miljoen per dag.

3. Voor welke verpakkingen geldt dit verbod?

Wie gebruikmaakt van een consumptie to go, zoals je afhaalkoffie in een beker, je takeawayhamburger of frietje of bezorgmaaltijd in een plastic verpakking, heeft vier mogelijkheden:

• Alleen nog wegwerpverpakkingen zonder plastic of bioplastic. Bijvoorbeeld je hamburger in een kartonnen doosje of een patatje in een papieren puntzak.

• Je krijgt een herbruikbaar exemplaar, zoals een drinkbeker waarvoor je statiegeld betaalt.

• Het betalen van een kleine toeslag voor een eenmalig te gebruiken plastic verpakking.

• Of je brengt je eigen koffiemok of thermosbeker mee vanuit huis (bring your own). 

4. Hoeveel ga je extra betalen?

• Voor de eenmalige wegwerpvariant bepaalt de ondernemer zelf de hoogte van de toeslag. De overheid adviseert een richtbedrag om ondernemers te helpen welke meerprijs ze kunnen rekenen. Voor een eenmalige wegwerpvariant betaal je bijvoorbeeld 25 eurocent, 50 eurocent voor een takeawaymaaltijd (die kan bestaan uit meerdere verpakkingen) en 5 eurocent voor voorverpakte groente, fruit en noten en portieverpakkingen.

• Het statiegeld op een herbruikbare drinkbeker kan variëren tussen 25 cent en één euro. Je krijgt dit bedrag terug als je de beker netjes inlevert bij de ondernemer.

5. Heeft zo'n toeslag zin, gooien we dan minder troep weg?

Een financiële prikkel werkt, blijkt uit onderzoek. Zo zorgde het verbod op gratis plastic tasjes dat er ruim 70 procent minder plastic zakken worden gebruikt. Ook sinds de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes en blikjes zie je dat meer mensen ze inleveren in plaats van weg te gooien.

Volgens het onderzoek is een verplichte vergoeding van 25 cent hoog genoeg om het gedrag van mensen te veranderen en tegelijkertijd een redelijk bedrag in verhouding tot de kosten van een beker. 

6. En wat gaat er vanaf 1 januari 2024 veranderen?

Wie vanaf 2024 binnen in een snackbar, fastfoodketen, winkel, op een festival, in een voetbalstadion of concertzaal iets eet of drinkt, krijgt te maken met nieuwe regels. Ook hier zijn er paar opties:

• Alleen wegwerpverpakkingen zonder (bio)plastic zijn toegestaan.

• Klanten mogen alleen nog herbruikbare verpakkingen en drinkbekers gebruiken.

• Wil je toch eenmalig plastic wegwerpbekers en bakjes gebruiken, dan moet de ondernemer binnenshuis alle verpakkingen inzamelen en via een circulair systeem hergebruiken of hoogwaardig recyclen. 

• Ook op kantoor gaat het koffiebekertje in de ban en moet je aan een herbruikbare beker of mok.

7. Wat zijn de gevolgen voor ondernemers?

Horecaondernemers moeten flink aan de bak. De richtlijn zou eigenlijk al op 1 januari van dit jaar ingaan, maar is op verzoek van de horecabranche een half jaar uitgesteld tot 1 juli, omdat het voor hun bedrijfsvoering veel impact heeft.

Voor bijvoorbeeld fastfoodketen McDonald's, met 262 filialen in Nederland, moeten er nieuwe plasticvrije verpakkingen komen. Je dipsaus en fritessaus verpakt in een plastic cupje mag niet meer en wordt vervangen door knijpzakjes.

En de pannenkoek met Nutella verdwijnt uit het assortiment, omdat er geen alternatief is voor de plastic verpakking. Vanwege voedselhygiëne mag je niet met een mes een grote lik chocopasta uit een glazen pot smeren op een pannenkoek.

Flinke klus McDonald's

Bij McDonald's krijgen klanten vanaf 1 juli twee opties: een wegwerpdrinkbeker waar je een kleine toeslag voor betaalt (waarschijnlijk tussen 10 en 25 cent) of je kiest voor een herbruikbare drinkbeker waarop 1 euro statiegeld zit. Dat statiegeld krijg je terug als je je beker bij een Mc-filiaal inlevert.

De fastfoodketen krijgt twee typen afvalstromen: herbruikbaar en wegwerp. Hiervoor moet een hele nieuwe infrastructuur worden opgetuigd, die nu wordt getest. Daarnaast moeten de toeslagen duidelijk vermeld worden op de kassabon en er moet iets geregeld worden voor het teruggeven van 1 euro statiegeld en er moet een spoelkeuken komen die alle herbruikbare plastic drinkbekers kan afwassen. De bedoeling is dat de herbruikbare exemplaren zo'n vijftig tot zestig wasbeurten meegaan.

Wat kun je zelf doen?

Milieu Centraal deed onderzoek naar de milieuwinst van herbruikbare materialen. Je moet een herbruikbare beker minimaal 25 keer hergebruiken voor die concurreert met een wegwerpexemplaar. En je moet de beker ook energiezuinig afwassen: in een volle vaatwasser of afspoelen onder de kraan met alleen koud water.

Als je iedere keer één beker afwast onder de kraan met warm stromend water, dan is een papieren wegwerpbeker beter voor het milieu. Nog beter is om je eigen stenen mok of thermosbeker mee te nemen die je vervolgens thuis afwast in een volle vaatwasser.