Is de rol van de Wagner Groep uitgespeeld? 'Ze koken van woede'

1. Wie zijn de mensen die bij Wagner zitten?

Hoeveel mensen er precies bij Wagner zitten, is niet te zeggen. "Naar schatting kunnen er wel 80.000 mensen in Oekraïne actief zijn geweest", zegt Ruslandkenner Hans van Koningsbrugge (Rijksuniversiteit Groningen). "Maar daarvan zijn er veel als kanonnenvoer gesneuveld. Nu zouden er nog zo'n 25.000 over zijn, die richting Moskou wilden." 

Aan het begin van de oorlog ging het nog om goedgetrainde soldaten. "Denk aan ex-militairen van het gewone leger en voormalige leden van de geheime dienst", zegt Van Koningsbrugge. Zij sluiten zich bij Wagner aan omdat het heel goed verdient. "Je krijgt zo 3000 euro per maand, veel meer dan in het leger. Voor Russen is een salaris van 800 euro per maand al veel."

Later werden ook de gevangenissen leeg getrokken om gedetineerden met Wagner mee te laten vechten. "Die zullen wellicht een iets minder goede opleiding hebben gehad.”

2. Waarom wordt Wagner eigenlijk een 'huurlingenleger' genoemd?

De Wagner Groep werd in 2014 als een privéonderneming opgericht door Dmitri Oetkin, een extreem nationalistische Russische veteraan. "Hij zag een gat in de markt: het vuile werk opknappen, klussen waar het Kremlin geen verantwoordelijkheid voor wil dragen", zegt Van Koningsbrugge. Oetkin bedacht ook de naam Wagner, vernoemd naar de favoriete componist van Adolf Hitler. 

Waar soldaten in het Russische leger in dienst zijn, huurt Wagner voor een veel rianter salaris particulieren in. Een soort paramilitairen. Omdat die niet in dienst zijn van de Russische overheid, heeft het Kremlin formeel geen betrokkenheid. Zo kon Wagner ongestoord oorlogsmisdaden plegen in bijvoorbeeld Syrië.

Het Kremlin heeft de banden met Wagner dan ook lang ontkend. Totdat Wagner in Oekraïne ging helpen, en de verhouding allesbehalve verborgen wordt gehouden. Het Kremlin financiert Wagner, en levert wapens. Dat laatste stond mede aan de basis van het conflict dat afgelopen weekend ontspoorde. Wagnerbaas Prigozjin heeft meerdere keren aangegeven dat zijn mannen te weinig munitie en wapens krijgen van de Russische legerleiding, zoals in onderstaande video te zien is:

3. Waarom is Wagner in Oekraïne zo belangrijk voor Rusland?

"Ze kunnen veel efficiënter te werk gaan", legt defensie-expert Patrick Bolder (HCSS) uit. Waar bij het Russische leger alle belangrijke beslissingen met Moskou afgestemd moeten worden, hoeft Wagner dat niet. "Er kan op een veel lager niveau verantwoordelijkheid worden genomen. Dat betekent dat je veel sneller kunt opereren."

"Je moet het een beetje zien als een flexibele privéonderneming tegenover een logge staatsinstelling", vult Van Koningsbrugge aan.

Wagner wist onder meer Bachmoet te veroveren, al moet het succes volgens Bolder ook niet worden overdreven. "Prigozjin zegt: alleen wij hebben successen geboekt in Oekraïne. Dat klopt ook, als je naar de afgelopen maanden kijkt. Maar als je verder uitzoomt, zie je dat het grootste deel van de bezette gebieden door het Russische leger is veroverd, al in de eerste maanden van de oorlog."

4. Wat gaat er nu gebeuren met Wagner en Prigozjin?

De toekomst van Wagner-strijders is op dit moment vooral erg onzeker. In een deal na de invasie van Wagner in Rusland is met het Kremlin  afgesproken dat Prigozjin naar Belarus verhuist en Wagnerleden een contract bij het Russische leger kunnen tekenen. "Maar waarom zouden ze dat in hemelsnaam willen?" vraagt Van Koningsbrugge zich af. "Ze koken nog van woede richting het Kremlin. Ze zijn maandenlang opgejut door Prigozjin."

Er gaan berichten dat Wagnertroepen nog actief zouden zijn in Oekraïne. Bolder denkt eerder dat ze aan het hergroeperen zijn. "Ik denk dat ze zich nu vooral even goed achter de oren krabben over wat verstandig is om te doen."

Het is namelijk maar de vraag of Poetin zich wel aan zijn belofte houdt. "Die belofte is niets waard", zegt Bolder. "Er zijn Russische militairen omgekomen bij de opmars naar Moskou. Russen willen straffen zien. Ik acht de kans aannemelijk dat dat alsnog gaat gebeuren." Ook Prigozjin is volgens hem allesbehalve veilig. Van hem is sinds zijn terugtrekking niets meer vernomen. "Het zou mij niet verbazen als hij zijn volgende verjaardag niet haalt."

5. Wat betekent het eventuele wegvallen van Wagner voor de oorlog in Oekraïne?

"Wat er ook met de Wagner-leden gebeurt, hun efficiënte ben je al kwijt", zegt Bolder. Als ze inderdaad in het Russische leger worden opgenomen, zullen ze onder de besluitstructuur van de 'logge overheidsinstelling' vallen. "En wat dacht je van hun motivatie? Los van dat ze woedend zijn op het Kremlin, zullen ze zich ook flink in de steek gelaten voelen door Prigozjin."

Aan de andere kant van de frontlinie kan de motivatie van de Oekraïners juist een boost hebben gekregen. "Die hebben hier met vermaak naar gekeken. Al die onzekerheid in Rusland, is alleen maar gunstig voor Oekraïne."