Medicijntekort groter dan ooit: ook wie wil afkicken van alcohol kan dat merken
Nog nooit was het medicijntekort zo groot als nu: al 1179 keer was dit jaar een medicijn minstens twee weken niet leverbaar. Het gaat onder meer om verschillende antibiotica, een jichtmedicijn en een middel tegen hartkrampen. En om Antabus, een bruistablet dat mensen met een alcoholverslaving helpt van de drank af te blijven. Aris Prins, voorzitter van apothekersorganisatie KNMP, luidt de noodklok: "Zo kunnen we niet verder."
Vorig jaar was er in totaal 1514 keer een medicijntekort en dat was toen al een absoluut dieptepunt. Nu we op de helft van 2023 zijn, is de teller dus al opgelopen tot bijna 1200. Dagelijks zijn apothekers druk in de weer met het vinden van oplossingen voor 'talloze patiëntengroepen die hiervan de dupe zijn', aldus Prins.
Met veel kunst- en vliegwerk lukt het vaak nog wel om een alternatief te vinden, zoals een middel met dezelfde werkzame stof of dezelfde werking. Of door zelf medicijnen te bereiden of te importeren. Desondanks hebben de tekorten een grote impact: "De patiënt krijgt in plaats van doosje A, doosje B mee. We weten dat patiënten daar minder vertrouwen in hebben. Ook kunnen alternatieven zorgen voor bijwerkingen of een verminderde werking."
Antabus is een voorbeeld van een medicijn dat in heel Nederland niet beschikbaar is. Dat baart de Vereniging voor Verslavingsgeneeskunde Nederland (VVGN) grote zorgen. "Het is een belangrijk hulpmiddel voor duizenden mensen om het niet-drinken vol te houden", legt Jelmer Weijs uit.
Hij is bestuurslid van VVGN en verslavingsarts KNMG bij Jellinek. Hij vertelt hoe Antabus mensen moet weerhouden die slok te nemen: "Als je het medicijn hebt ingenomen en toch gaat drinken, word je flink ziek. Je krijgt dan bonzende hoofdpijn, misselijkheid en hartkloppingen."
Stok achter de deur
Drink je toch alcohol, dan zijn de gevolgen dus groot. "Die wetenschap maakt de kans op een terugval kleiner."
Daar weet Loïs Bisschop (35) alles van. Op 28-jarige leeftijd besefte ze dat ze een alcoholprobleem had en besloot om af te kicken. Met een beetje hulp van Antabus overwon zij uiteindelijk haar verslaving. "Als je stopt met drinken, krijg je enorme trek in alcohol. Door Antabus wordt de trek minder, omdat je weet dat je niet kan drinken. Het was voor mij een flinke stok achter de deur."
Antabus is een bruistablet. Er is wel een alternatief medicijn beschikbaar met de naam Refusal. Dat is een pil die in z'n geheel wordt doorgeslikt, met daarin dezelfde werkzame stof.
Toch heeft juist het bruistablet voor bepaalde patiënten sterk de voorkeur, weet verslavingsarts Weijs. Veel mensen die stoppen met drinken spreken af hun medicijnen in te nemen waar een vriend, familielid of arts bij is. Zo houden ze het beter vol. Maar met een pil kan gesmokkeld worden. "Als mensen heel hoog zitten in hun trek naar alcohol, is de verleiding aanwezig om de pil niet in te nemen en ongezien uit te spugen." Met een bruistablet lukt dat niet.
Terugval door stress
Bovendien slikt een deel van de gebruikers Antabus als onderhoudsbehandeling, wanneer ze na het afkicken stabiel zijn. "Als zij bij de apotheek horen dat het middel niet meer beschikbaar is, ervaren ze acuut hoge stress. De kans op een terugval wordt daarmee dan toch weer groter."
Loïs bevestigt dat: "Ik ken mensen die een terugval hebben gehad, omdat het middel tijdelijk niet beschikbaar was bij de apotheek. Dat is echt verschrikkelijk, want zo'n medicijn kan levens redden."
Aurobindo Pharma – leverancier van Antabus – laat per mail aan RTL Nieuws weten dat er onder meer problemen zijn met de grondstof. Daar wordt aan gewerkt. De verwachting is dat het medicijn binnen 'enkele maanden' weer geleverd kan worden.
Om het geneesmiddelentekort – niet alleen aan Antabus maar aan allerlei medicijnen - aan te pakken, zou er volgens apothekersorganisatie KNMP op korte termijn moeten worden gekeken naar het inkoopbeleid van zorgverzekeraars.
Dichter bij huis
Binnen een groep van dezelfde medicijnen wijzen zorgverzekeraars een voorkeursmiddel aan. Dit is meestal het goedkoopste middel. Andere medicijnen met dezelfde werking worden dan niet vergoed, behalve als een arts zegt dat het voor de patiënt medisch noodzakelijk is juist een ander middel te krijgen.
Aris Prins zegt daarover: "Door niet één, maar meerdere middelen als zogeheten preferent aan te wijzen creëer je kansen voor meerdere aanbieders. Ook vinden wij dichter bij huis produceren gewenst, in plaats van in verre landen."
Tot slot zouden volgens de KNMP de medicijnvoorraden in groothandels ruimer moeten worden, zodat tekorten beter kunnen worden opgevangen. "We zien nog niet de effecten van een ijzeren voorraad, die volgens een beleidsregel dit jaar zou moeten worden opgebouwd."
China en India
De afgelopen tien jaar groeide het geneesmiddelentekort in Nederland enorm. De bevolking groeit en de vergrijzing neemt toe. Daardoor gebruiken we steeds meer medicijnen, terwijl in Europa steeds minder medicijnen worden geproduceerd. We halen ze veelal uit lagelonenlanden als China en India. Zodra daar een probleem ontstaat, hebben wij hier een tekort.
Ook prijzen spelen een rol. In Europa zijn wij, na Zweden, het land dat het minst betaalt voor z'n merkloze medicijnen. Fabrikanten verkopen bij schaarste liever aan andere landen dan aan ons.