Waarom Nagorno-Karabach onder vuur ligt: 5 vragen en antwoorden
Het geweld in de betwiste regio Nagorno-Karabach is opnieuw opgelaaid. De door etnische Armenen bevolkte enclave in Azerbeidzjan is al negen maanden afgesloten van de buitenwereld. Hoe is dit conflict ontstaan en wie zijn erbij betrokken? Vijf vragen en antwoorden.
1. Wat is de laatste stand van zaken?
Dinsdag is het leger van Azerbeidzjan het gebied binnengevallen onder het mom van 'antiterreur-operaties'. Gezinnen en kinderen zijn gevlucht naar schuilkelders, waar geen of nauwelijks voedsel en elektriciteit aanwezig is, vertellen familieleden aan RTL Nieuws. Op videobeelden en foto's die via sociale media worden gedeeld zijn beschietingen en ontploffingen te zien en horen.
Er zouden bijna honderd doden en enkele honderden gewonden zijn gevallen, zegt een voormalige topfunctionaris van de etnisch-Armeense regering van Nagorno-Karabach tegen persbureau Reuters. Volgens Gegham Stepanyan, de mensenrechtenombudsman van de regio, valt Azerbeidzjan ook burgerdoelwitten aan. Omdat er geen buitenlandse journalisten of onafhankelijke waarnemers welkom zijn in het gebied, zijn deze claims moeilijk te verifiëren.
2. Waar ligt Nagorno-Karabach ook alweer?
Nagorno-Karabach is een bergachtige streek in de zuidelijke Kaukasus die in zijn geheel binnen Azerbeidzjan ligt, maar al honderden jaren wordt bewoond door etnische Armeniërs. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verklaarde de streek zichzelf in september 1991 tot een autonome republiek, genaamd Artsach. Vandaag de dag wonen er zo'n 120.000 mensen.
Het doel van de Armenen was om Nagorno-Karabach te herenigen met het onafhankelijke Armenië - maar daar gingen de Azerbeidzjan niet mee akkoord. Dat leidde tot de Eerste Nagorno-Karabachoorlog (1988-1994) waarbij in totaal zo'n 25.000 mensen om het leven kwamen. Honderdduizenden mensen sloegen op de vlucht.
Ook in de jaren daarna laaide het geweld meermaals op. Tot drie jaar geleden de Tweede Nagorno-Karabachoorlog uitbrak, waarbij opnieuw bijna 7000 doden vielen. Ook veroverde het Azerbeidzjaanse leger delen van het grondgebied van Nagorno-Karabach. Nadien stond de enclave onder controle van een Russische vredesmacht.
3. Hoe is de situatie nu?
Officieel behoort Nagorno-Karabach bij Azerbeidzjan, maar in de praktijk is het onafhankelijk. Het heeft een eigen president en een eigen leger van naar schatting een kleine 20.000 soldaten die naar verluidt goed getraind en bewapend zijn. Maar die onafhankelijkheid wordt internationaal niet erkend.
De afgelopen negen maanden is Nagorno-Karabach belegerd. Azerbeidzjan blokkeert namelijk sinds april de enige toegangsweg tot de Karabachse hoofdstad Stepanakert, waar de meeste mensen wonen. Zelfs vrachtwagens met humanitaire hulpgoederen zoals voedsel en medicijnen werden maandenlang geweigerd. De lezing van Azerbeidzjaanse regering is geheel anders: zij beweren dat het gaat om een 'doelbewuste zelfblokkade' en spreken van een 'theatraal drama'.
Het gevolg is dat de lokale bevolking van Nagorno-Karabach honger lijdt en medische hulp ontbeert. Pas afgelopen maandag konden de trucks met hulpgoederen van het Rode Kruis weer doorrijden. Een dag later nam Azerbeidzjan de regio onder vuur, volgens Armenië gaat het om een 'etnische zuivering' met als doel om voorgoed alle Armeniërs uit het gebied te verdrijven.
Bekijk hier enkele beelden van de aanval:
Azerbeidzjan ontkent stellig dat het burgerdoelen aanvalt.
4. Hoe reageren andere landen op de aanval?
De VS en de EU hebben de escalatie in Nagorno-Karabach veroordeeld en roepen op tot een einde aan alle militaire acties. Een woordvoerder van de VN noemt de situatie 'zeer zorgwekkend' en roept de strijdende partijen op om terug aan de onderhandelingstafel te komen, meldt nieuwszender Al Jazeera. Duitsland wijst erop Azerbeidzjan erop zijn belofte te hebben verbroken door over te gaan tot militaire actie in Nagorno-Karabach en eist dat het land onmiddellijk stopt met de beschietingen.
De Turkse president Erdogan heeft daarentegen zijn volledige steun uitgesproken voor de militaire operatie van Azerbeidzjan. De meeste mensen in Azerbeidzjan zijn moslim en etnisch verwant aan Turkije, het eerste land dat Azerbeidzjan erkende na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
Turkije is ook het belangrijkste kanaal voor de olie- en gasexport van Azerbeidzjan, dat tegenwoordig ook een belangrijke energieleverancier is van de EU, dat onafhankelijk wil worden van Rusland. Volgens veel Armeniërs is dat de reden waarom er de laatste maanden in Europa zo weinig aandacht is voor de situatie in Nagorno-Karabach, dat slechts een pion in een groter geopolitiek schaakspel zou zijn.
5. Is er zicht op een oplossing?
Vooralsnog lijkt er - met succes - stevige druk te zijn uitgevoerd op Azerbeidzjan. Eind deze ochtend kondigde het land aan dat het zijn militaire aanval in Nagorno-Karabach heeft stopgezet, en dat het leger van Nagorno-Karabach zich zou hebben overgegeven en had ingestemd met een staakt-het-vuren. Volgens de overeenkomst zouden beide partijen vanaf morgen opnieuw met elkaar om tafel gaan.
Maar daarmee is niet gezegd dat het geweld voorbij is. Vooralsnog is ook onduidelijk of de blokkade van Nagorno-Karabach is of wordt opgeheven. De Armeniërs blijven sceptisch. Zij vrezen - met de twee oorlogen nog vers in het geheugen - dat Azerbeidzjan de enclave alsnog volledig wil veroveren.