Zwanger en kanker: 'Voelde me schuldig om chemokuur'
Veel zwangere vrouwen nemen klachten als een knobbeltje in de borst, vaginaal bloedverlies en extreme vermoeidheid op de koop toe. Ze gaan ervan uit dat hun lichaam verandert omdat er een kindje in hun buik groeit. Wat velen niet weten, is dat in sommige gevallen deze kwalen een andere, minder onschuldige oorzaak hebben: kanker. "Soms denk ik: hoe hebben we dit gedaan?"
"Ik kon het zelf ook niet geloven toen ik de diagnose kreeg", vertelt Roselien van der Wielen. Ze is 22 weken zwanger als ze in 2020 opeens een harde schijf voelt in haar borst. Waarschijnlijk een verstopte melkklier, denkt ze.
Van der Wielen besluit naar de huisarts te gaan, waar het tot haar verbazing om een agressieve vorm van borstkanker blijkt te gaan. "Ik was zwanger en jong. Kanker was zo'n ver-van-mijn-bedshow."
200 diagnoses per jaar
In Nederland zijn er jaarlijks 180.000 zwangerschappen. Volgens Christianne Lok, gynaecologisch oncoloog en voorzitter van de Adviesgroep Kanker in de Zwangerschap, krijgt naar schatting 1 op de 1000 tot 1500 zwangere vrouwen in Nederland de diagnose kanker. "Het gaat ongeveer om 200 zwangere vrouwen per jaar", zegt Lok.
Ze gaat verder: "Borstkanker komt het vaakst voor. Dat komt doordat borstkanker ook bij niet-zwangere vrouwen vaker voorkomt. Het is een kankersoort die veel optreedt op jonge leeftijd en dus bij vrouwen die aan kinderen beginnen." Zwangerschap is dus niet de oorzaak van de kanker. "Het is toeval dat het samenvalt."
Chemotherapie
Van der Wielen, die zelf dus ook borstkanker had, moest snel behandeld worden. In april 2020 kwam ze in een medische molen terecht: de chemotherapie werd gestart, er volgde een operatie waarbij haar borst werd geamputeerd en daarna werd ze bestraald. Nadat haar kind was geboren volgde nog een jaar lang immuuntherapie.
"De chemokuur voelde gek", zegt Van der Wielen. "Je voelt je al schuldig als je ongezond leeft tijdens je zwangerschap, laat staan als je chemotherapie krijgt." Ze had naast haar hobbelige zwangerschap ook nog een peuter rondlopen waar ze voor moest zorgen. "Soms denk ik: hoe hebben we dit gedaan?"
Net als niet-zwangere patiënten, kunnen zwangere vrouwen chemotherapie ondergaan en bestraald of geopereerd worden, vertelt gynaecoloog Lok. Welke behandeling mogelijk is, hangt af van de situatie. Schadelijk voor het kind is het meestal niet. "De placenta werkt als een filter waardoor veel soorten chemotherapie niet – of in zeer lage doseringen – bij de baby terechtkomen”, licht Lok toe.
Toch zijn de behandelingen niet zonder risico’s. "Chemotherapie kan groeivertraging opleveren, maar dat verkiezen we boven het heel vroeg beëindigen van de zwangerschap. Een vroeggeboorte heeft grotere consequenties voor het kind."
Mentale klap
Na het jaar immuuntherapie, inmiddels anderhalf jaar geleden, hoefde Van der Wielen niet meer behandeld te worden. Maar voor vreugde was weinig ruimte. "Gelukkig ben ik genezen, maar daar is het niet gestopt: na de behandelingen kwam de mentale klap, dat ik toch wel besefte dat het allemaal ontzettend heftig is, wat er is gebeurd."
En Van der Wielen staat daar niet alleen in. Maaike Kuethe, voorzitter en medeoprichter van stichting STER(k) kan erover meepraten. Zes jaar geleden kreeg ze de diagnose lymfeklierkanker terwijl ze zwanger was van haar eerste kind. Ze zette haar stichting op om lotgenoten te helpen. "Mensen denken nadat je bent behandeld: baby is er, mama is beter, dus het is klaar. Maar veel vrouwen lopen een trauma op", zegt Kuethe.
Schuldgevoelens
Ze vond de chemotherapie niet eens het heftigst. "Het is ook heftig dat je je kind niet kan optillen. Dat je niet met je kind kan spelen of dat je geen borstvoeding kan geven. Dat je niet voor je kind kan zorgen zoals je wil. Vrouwen kunnen zich ontzettend schuldig voelen, ze hebben hier niet om gevraagd."
De gevolgen van zo’n heftige ervaring blijven nog te vaak onderbelicht, stelt Kuethe. "Er komt ontzettend veel op deze moeders af. Sommigen zijn zo bang om te overlijden dat ze er geen ruimte voor hebben om te hechten met hun kind. Andere moeders putten juist vechtlust uit de situatie." Dat is hoe Kuethe er zelf in stond. "Ik denk dat er voor beide soorten moeders hulp nodig is."