Bezuinigen of belastingen verhogen? Volgend kabinet opgezadeld met groot begrotingstekort
Na jaren dat het geld niet op leek te kunnen, krijgt het volgende kabinet het een stuk moeilijker. Komende jaren dreigt een enorm gat in de begroting te ontstaan. Er staan miljarden aan uitgaven in de boeken die niet door inkomsten gedekt zijn. Het tekort in 2028 loopt op tot bijna 49 miljard euro.
Dat blijkt uit berekeningen van RTL Z op basis van gegevens van het Centraal Planbureau (CPB).
De komende jaren loopt het begrotingstekort op van 1,6 procent van het bruto binnenland product (bbp) tot 3,9 procent in 2028, becijfert het CPB. In harde euro's betekent dat dat er een slordige 49 miljard meer aan uitgaven geraamd is, dan aan inkomsten.
11,2 miljard in 2028
Zelfs als het nieuwe kabinet enorm scherp aan de wind blijft zeilen en mikt op het maximale tekort dat een land mag hebben volgens de Europese regels, namelijk 3 procent, dan nog moet de opvolger van Rutte-4 keihard bezuinigen - of de belastingen verhogen - om dat te halen.
In 2026 gaat het om 4,6 miljard euro, in 2027 om 3,6 miljard euro en in 2028 om maar liefst 11,2 miljard euro. Zelfs als er voor dat bedrag bezuinigd wordt, of de belastingen worden verhoogd, blijft er dus een tekort over van 3 procent van het bbp.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Rente
Die enorme tekorten zijn vooral het gevolg van drie belangrijke factoren. Ten eerste stijgen de rente-uitgaven van de overheid de komende jaren explosief. Waar Den Haag jarenlang vrijwel gratis kon lenen, of zelfs geld toe kreeg op leningen, is dat inmiddels helemaal omgeslagen.
Omdat die leningen vaak behoorlijk lang lopen zullen de rentestijgingen voor een deel pas later echt voelbaar worden, als de leningen opnieuw afgesloten moeten worden. In 2028 zijn de verwachte rentelasten daardoor maar liefst 14,7 miljard euro. Dat is 7,2 miljard euro meer dan in 2023.
Dat betekent dat we in 2028 1,1 procent van alles wat we in Nederland met elkaar verdienen kwijt zijn aan rentelasten op de staatsschuld. Ieder kabinet, welke keuzes er verder ook gemaakt worden, zal die last moeten dragen. Op het betalen van je schuld kun je nu eenmaal niet bezuinigen.
Klimaat, stikstof, zorg
Daarnaast ook de zorguitgaven groeien de komende jaren harder dan de economie. Dat betekent dat ieder jaar de hap die de zorg neemt uit de begroting groter wordt. Want economische groei zorgt automatisch voor extra overheidsinkomsten. Minder groei, betekent dus ook dat de inkomsten voor de staat minder snel stijgen.
Ook de geplande miljardeninvesteringen in klimaatmaat- en stikstofmaatregelen en aan Defensie zorgen ervoor dat de komende jaren de uitgaven van de overheid erg hard stijgen.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Als een nieuw kabinet het huishoudboekje op orde wil krijgen, zullen er dus harde keuzes gemaakt moeten worden. Door te bezuinigen of de belastingen te verhogen, of door bijvoorbeeld geplande klimaatmaatregelen te schrappen.
Toekomstige generaties
"De regering heeft heel veel geld uitgegeven omdat ze politieke tegenstellingen met geld heeft afgekocht", zegt hoogleraar publieke economie Bas Jacobs. Met andere woorden: als de partijen het moeilijk eens konden worden, werd dat opgelost door veel geld uit te trekken zodat iedereen zijn zin kreeg. "Daardoor is de begroting behoorlijk verslechterd."
Hoewel er nu geen acute zorgen zijn over de schulden, moet er wel wat veranderen. "Als je structureel meer uitgeeft dan je binnenkrijgt, dan wreekt zich dat op een bepaald moment. Dat is niet wenselijk, je wil ook dat toekomstige generaties kunnen blijven profiteren van de voorzieningen die de overheid aanbiedt", aldus Jacobs.
Wat Jacobs betreft zou een nieuw kabinet moeten streven naar een tekort van 1 à 2 procent. In dat geval moet er zelfs 20 tot 30 miljard gevonden worden. Door te bezuinigen, 'maar ook belastingverhogingen moeten niet worden uitgesloten'.
Verantwoordelijkheid nemen
Dat vindt ook D66-leider Rob Jetten. "Het zijn inderdaad veel moeilijkere tijden dan bij de vorige verkiezingen". Jetten wil vooral grote vervuilers en grote vermogens extra belasten. Maar, zo zegt hij erbij, 'alleen maar draaien aan hogere belastingen, wat links vaak wil, dat werkt niet'. Dus kunnen ook bezuinigingen wat hem betreft niet uitgesloten worden.
En dus zullen de overheidsfinanciën ook een rol gaan spelen in de verkiezingscampagne. "Iedereen zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen om dat tekort aan te pakken", zegt GroenLinks-PvdA-voorman Frans Timmermans. "Maar dat moeten we wel doen op basis van de lessen die we in het verleden geleerd hebben. Namelijk niet te radicaal, stapje voor stapje op een verstandige manier."
Het CDA en de VVD benadrukken dat zij hun plannen laten doorrekenen door het Centraal Planbureau zodat ze ook financieel daadwerkelijk haalbaar zijn.